Getto w Łodzi zostało utworzone przez Niemców 8 lutego 1940 r., było jednym z pierwszych na ziemiach polskich oraz najdłużej istniejącym. Przeszło przez nie ponad 200 tys. Żydów z Łodzi i okolic, a także Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga. Większość z nich straciła życie w Kulmhof, czyli w Chełmnie nad Nerem i w Auschwitz – Birkenau. 8 lutego 2016 r. mija 76 lat od utworzenia getta. Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet Łódzki, Archiwum Państwowe w Łodzi, Muzeum Tradycji Niepodległościowych oraz Centrum Dialogu im. Marka Edelmana zapraszają na spotkanie związane z historią getta.
// 8 lutego 2016 r. o 18.00 zapraszamy na otwarcie wystawy TWARZE GETTA, spotkanie poświęcone ostatnio wydanym książkom dotyczącym łódzkiego getta. Gośćmi spotkania będą autorzy i redaktorzy publikacji: Ewa Wiatr, Adriana Bryk, Adam Sitarek oraz na prezentację projektu „Makieta Litzmannstadt-Getto”.
9 lutego o godzinie 18.00 zapraszamy na spotkanie o obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem.
SZCZEGÓŁY: 1. Wystawa TWARZE GETTA. Zdjęcia żydowskich fotografów z getta Litzmannstadt, 1940–1944. Wystawa została przygotowana przez Fundację „Topografia Terroru” z Berlina we współpracy z Archiwum Państwowym w Łodzi, z którego zbiorów pochodzą fotografie. Ekspozycję prezentowano m.in. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w Berlinie i w Kolonii, jak również w siedzibie ONZ w Nowym Jorku. Zdjęcia prezentowane na wystawie Twarze getta mają unikatowy charakter. Większość fotografii powstałych na terenie nazistowskich gett w Europie Środkowo-Wschodniej wykonali hitlerowcy. Często ukazywały one tradycyjnych, ortodoksyjnych Żydów z Europy Wschodniej – motyw wielokrotnie wykorzystywany w antysemickiej propagandzie nazistowskiej.
Tymczasem przeważająca część zdjęć z łódzkiego getta została zrobiona przez żydowskich fotografów, m.in. Mendela Grossmana i Henryka Rossa. Działali oni z oficjalnego polecenia Przełożonego Starszeństwa Żydów Mordechaja Chaima Rumkowskiego, który chciał przekonać nazistów o pożytkach płynących z istnienia łódzkiego getta. Dlatego głównym zadaniem żydowskich fotografów miało być dokumentowanie ekonomicznego potencjału getta.
Często wychodzili oni jednak poza narzucone im ramy i w swoich pracach ukazywali świat getta w całej jego złożoności. Ryzykując życiem fotografowali egzekucje, przypadki śmierci głodowej na ulicach, akcje deportacyjne. Utrwalali też sceny z wydarzeń artystycznych oraz migawkowe ujęcia roześmianych ludzi, ukazując krótkie chwile radości. Zdjęcia te przedstawiają godną podziwu wolę zachowania człowieczeństwa w rzeczywistości, w której pogardzano ludźmi.
2. spotkanie poświęcone ostatnio wydanym książkom dotyczącym łódzkiego getta
// Dawid Sierakowiak „Dziennik”, opracowanie Ewa Wiatr, Adam Sitarek, wyd. Żydowski Instytut Historyczny, 2015
// „Otoczone drutem państwo” Adam Sitarek,wyd. Instytut Pamięci Narodowej, 2015
// „Niedopowiedziana Historia. Karty pocztowe z getta łódzkiego”, opracowanie Adriana Bryk. wyd. Archiwum Państwowe w Łodzi, 2015
// Dawid Sierakowiak „Dziennik”, opracowanie Ewa Wiatr, Adam Sitarek Dziennik Dawida Sierakowiaka jest uznawany za jedno z najważniejszych świadectw z getta łódzkiego. Wśród znanych tego typu zapisków zajmuje miejsce szczególne. Dzięki swej błyskotliwości i spostrzegawczości nastolatek zrelacjonował w przejmujący sposób życie w anormalnej sytuacji getta: działalność organizacji młodzieżowych, warunki pracy, rozpad więzi rodzinnych, a przede wszystkim narastający, coraz bardziej dotkliwy głód. To właśnie głód staje się od pewnego momentu głównym bohaterem narracji Sierakowiaka. (ze Wstępu) Nie znam bardziej przejmującego zapisu konania umysłu, bezlitosnej obserwacji i własnego umierania, prowadzonej do końca okrutnej wiwisekcji. Dziennik Dawida Sierakowiaka jest ponurym świadectwem zwycięstwa głodu nad ciałem i rozumem, ale przecież nie porażki ducha. Dawid pisal 18 kwietnia 1942 roku, iż jest jednym z tych, których głód zabija duchowo. Sądzę jednak, że w ostatecznym rachunku mylił się. Przekonuje o tym lektura jego dziennika, a przede wszystkim to, że w ogóle został napisany. Ów zapis porażki okazuje się bowiem zwycięstwem ducha ludzkiego nad przemocą i złem, nad tym wszystkim, co zabija człowieka. (z recenzji prof. Jacka Leociaka)
//„Otoczone drutem państwo” Adam Sitarek „Dziś, 6 września, przyjechał z Łodzi Rumkowski […]. Opowiadał cuda o getcie. Jest tam państwo żydowskie […]” – napisał z ironią Emanuel Ringelblum po wizycie Przełożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi Chaima Mordechaja Rumkowskiego w getcie warszawskim. „Państwo”, o którym pisał zamordowany w 1944 r. historyk, było tworem jedynym w swoim rodzaju. Sam Rumkowski wielokrotnie uciekał się do tej analogii. „Moje getto to małe państewko ze wszystkimi tego zaletami i wadami” – mówił do przedstawicieli ziomkostwa łodzian podczas jednej z wizyt w getcie warszawskim. Na 4 km2 powierzchni, gdzie na rozkaz okupacyjnych władz niemieckich stłoczono na początku 1940 r. ponad 160 tys. Żydów z Łodzi i okolicznych miejscowości, powstał organizm, który dysponował niezwykle rozbudowanym aparatem administracyjnym. Autor poniższej książki postawił sobie za zadanie opisanie jego struktur i funkcji. (ze wstępu)
// „Niedopowiedziana Historia. Karty pocztowe z getta łódzkiego” Niedopowiedziana Historia. Karty pocztowe z getta łódzkiego - zainteresuje tych, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś o historii gett prowincjonalnych i o losach zwykłych ludzi w gettach mieszkających. Książka zawiera opracowanie wybranych 30 kart pocztowych zatrzymanych w getcie w Łodzi kierowanych do gett na terenie powiatu sieradzkiego. Ogółem w APŁ kart jest ponad 22 tysiące!!! Niewykluczone, że powstaną kolejne tomy.
W książce umieszczono kopie pocztówek wraz z transkrybowanym oryginalnym tekstem w języku niemieckim oraz tłumaczeniem na języki polski i na angielski.
Autorka starała się dopowiedzieć historię nadawców i ustalić ich dalsze losy. Data urodzenia, z kim dana osoba mieszkała na terenie getta łódzkiego, przy jakiej ulicy, gdzie była przekwaterowywana, gdzie zatrudniana. I oczywiście ten najsmutniejszy element biogramu, czyli data śmierci, transportu, którym transportem dana rodzina została wywieziona do obozu zagłady. Dodatkowo publikacja wzbogacona została o zdjęcia, karty meldunkowe i listy transportowe.
W publikacji zostały ułożone w układzie alfabetycznym miejscowościami, do których były kierowane, czyli do Sieradza, Szadku, Warty, Zduńskiej Woli, Złoczewa.
Każda grupa pocztówek poprzedzona została krótką historią getta. Całość została opracowana przez Adrianę Bryk. Tłumaczenie na język angielski Elżbieta Czajka.
3. Muzeum Tradycji Niepodległościowych zaprezentuje projekt „Makieta Litzmannstadt-Getto”
Zapraszamy na prezentację interdyscyplinarnego projektu Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Makieta Litzmannstadt Getto. Zakłada on stworzenie przy użyciu nowoczesnych technologii platformy upamiętniającej historię i losy Żydów zamkniętych w getcie w czasie II wojny światowej. W trakcie spotkania opowiemy o idei projektu oraz zaprezentujemy fragment makiety getta. Prowadzenie Izabela Terela.
// 9 lutego o godzinie 18.00 zapraszamy na spotkanie o obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem.
godz. 18.00 Słowo wstępne/wprowadzenie
dr Anna Ziółkowska, Dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie
„Dzieje obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem” wykład Andrzeja Grzegorczyka z muzeum Prezentacja wydawnictwa
„Obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Przewodnik po Miejscu Pamięci”
prowadzenie: dr Piotr Wąsowicz/Andrzej Grzegorczyk
Prezentacja poświęcona będzie wydawnictwu łączącemu w sobie opracowanie historyczne z przejrzystym i funkcjonalnym przewodnikiem, umożliwiającym samodzielne zwiedzanie Miejsca Pamięci w Chełmnie nad Nerem. Zaprezentowana zostanie koncepcja publikacji oraz możliwości jej wykorzystywania w pracy muzealnej i edukacyjnej. Prelekcja jest skierowana do szerokiego grona odbiorców w szczególności do przewodników i pilotów grup turystycznych.
godz. 19.00 Prezentacja wydawnictwa multimedialnego
„Niemiecki obóz zagłady Kulmhof”
prowadzenie: Renata Wełniak/Małgorzata GrzankaPrezentacja materiałów pomocniczych dla nauczycieli będzie poświęcona idei powstania, treścią oraz możliwością ich wykorzystania w działalności edukacyjnej. Prelekcja jest skierowana do szerokiego grona odbiorców w szczególności, do edukatorów i nauczycieli szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. W ramach prezentacji problemowej przedstawiona zostanie koncepcja i działalność edukacyjna Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.
// WSTĘP WOLNY
// MIEJSCE: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, ul. Wojska Polskiego 83, 91-755 Łódź