Zapraszamy do obejrzenia relacji filmowej z przedstawienia SZPERA '42 przygotowanej przez Grupę Filmową.

Rejestracja filmu oraz dokumentacja fotograficzna zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Muzeum Historii Polski w Warszawie, w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.

"Szpera '42" to projekt międzynarodowy i multidyscyplinarny, łączący w sobie różnorodność sztuk: muzykę, taniec, fotografię, sztukę video i teatr. Jest podróżą do autentycznych miejsc i historii z łódzkiego getta, jest spotkaniem z mieszkającymi tam ludźmi i opowieścią o ich życiu. Jest próbą podjęcia szczerego, żywego dialogu z pamięcią getta i skonfrontowaniem jej z współczesnym, codziennym życiem przestrzeni miasta w którym mieszkamy - naszym życiem.

Prezentacja spektaklu miała miejsce 29 sierpnia oraz 4 września w ramach obchodów 68. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto oraz 70. rocznicy „Wielkiej Szpery”.

ZACHODNIA 14
To jedno z najmniej znanych, a najważniejszych miejsc w łódzkim getcie. Przy ul. Lutomierskiej 13 znajdowały się biura żydowskiej straży ogniowej. Na tyłach budynku mieściły się koszary straży ogniowej. To tam przemawiał Chaim Mordechaj Rumkowski, Przełożony Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie. Stawiano mu podium, ustawiano mikrofony i głośniki, by słowa prezesa były słyszane jak najdalej.
Budynki przy ul. lutomierskiej 13 nie istnieją, stanęły w ich miejscu bloki. Przetrwał tylko jeden z domów w głębi (ul. Zachodnia 14). To na jego tle przemawiał Rumkowski we wrześniu 1942, gdy wzywał mieszkańców getta, by oddali swoje dzieci dla ratowania innych.

MOST
Z getta wyłączone były ulice Zgierska i Limanowskiego, które należały do aryjskiej części Litzmannstadt. Jeździł nimi tramwaj i samochody. Getto - przecięte tymi ulicami - zostało rozdzielone na trzy części. Najpierw w określonych godzinach otwierane były specjalne bramy, którymi mieszkańcy mogli przechodzić z jednej części do drugiej. Latem 1940 roku wybudowano trzy drewniane mosty, które łączyły fragmenty getta i pozwalały ludziom przechodzić nad ulicami.

 

 

KOŚCIÓŁ
W czasie II wojny światowej Kościół WNMP znalazł się w obrębie łódzkiego getta. Dla tysięcy Żydów, mieszkających w getcie, kościół z czerwonej cegły i stojący obok niego drewniany most nad ul. Zgierską to najważniejsze symbole getta. W 1942 r. naziści przekształcili świątynię w magazyn rzeczy zrabowanych Żydom. Od wiosny do jesieni 1942 r – przywożono tam ubrania po ludziach zamordowanych w Chełmnie nad Nerem. Niektórzy odnajdowali wśród nich odzież swoich bliskich, wywiezionych z getta. Potem wewnątrz kościoła powstała sortownia pierza i puchu. Żydzi nazywali wówczas to miejsce “białą fabryką”, a Matkę Boską – patronkę świątyni - Maryją od puchu.

PLAC KOŚCIELNY 4
W narożnym budynku przy ul. Zgierskiej powstawała “Kronika Getta Łódzkiego”, jeden z najważniejszych dokumentów II wojny światowej. Kronikarze gromadzili dokumenty dotyczące funkcjonowania getta, zarówno obwieszczenia, plakaty i okólniki, jak przemówienia Rumkowskiego, dokumenty po deportowanych – ich paszporty, dowody czy prywatne listy. W wydziale statystycznym pracowali fotografowie getta i graficy tworzący materiały propagandowe, pokazujące, że getto jest przydatne. Duża część tych dokumentów przetrwała do dziś – znajduje się w Archiwum Państwowym w Łodzi.

 

PODWÓRKO, UL. WOJSKA POLSKIEGO 16
W latach 1940-1944 na łódzkich Bałutach i na Starym Mieście w starych kamienicach
żyło prawie 200 tys. osób. W każdej kamienicy mieszkały żydowskie rodziny. Dzieci, ich rodzice, dziadkowie, wujkowie, sąsiedzi. dorośli ciężko pracowali, brakowało
żywności, szerzyły się choroby, ale dzieci – jak to dzieci – bawiły się. Aż do września 1942 r.

 

 

DOM KULTURY, UL. KRAWIECKA 3
W tym niewielkim budynku, gdzie dziś jest osiedlowy sklep, kiedyś było kino. Sala miała 400 miejsc i scenę, gdzie mogła występować zarówno orkiestra symfoniczna jak i trupa teatralna. Dom Kultury został powołany do życia 1 marca 1941 roku. Mieszkańcy getta chętnie słuchali zarówno koncertów muzyki poważnej jak i lekkiego repertuaru rewiowego. W skład zespołu wchodzili wybitni przedwojenni artyści żydowscy, m.in. Mosze Puławer, Róża Bloch, orkiestrą dyrygował Dawid Bajgelman. Po przybyciu do Litzmannstadt transportów z Pragi, Berlina i Wiednia występowali tu wirtuozi światowej muzyki, ale też dzieci z sierocińców. Latem 1943 budynek został przekształcony w resort kołder i kocy.

SZPITAL
Budynek wybudowano tuż przed wojną dla potrzeb Kasy Chorych. Był jednym z najbardziej eleganckich gmachów na Bałutach. W czasie wojny mieścił się w nim powołany przez Rumkowskiego Wydział Zdrowia i Szpital nr 1. W jednym ze skrzydeł było prywatne mieszkanie Przełożonego Starszeństwa Żydów w getcie. Do września 1942 roku służba zdrowia w getcie funkcjonowała w miarę normalnie. Przeprowadzano badania, wypisywano recepty, choć przede wszystkim karty zgonu. Dopiero podczas “szpery”, szpitale zostały zlikwidowane. Niemcy wywieźli wszystkich chorych do Chełmna nad Nerem. Potem mieścił się tutaj punkt zborny dla ludzi, których przeznaczono do wysiedlenia z getta.

Spektakl „Szpera’42” - Projekt dofinansowany przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu "Patriotyzm Jutra"  oraz Ambasadę Izraela, Instytut Polski, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Israel Lottery, Instytut Adama Mickiewicza