Pałac Herbsta to miejsce niezwykłe. Jego historia jest nierozerwalnie związana nie tylko z losami rodzin Herbst i Scheibler, ale także z historią dawnego przemysłowego terenu Księżego Młyna. Na terenach nad rzeką Jasień powstało potężne przedsiębiorstwo włókiennicze Scheiblera. Ma to fundamentalne znaczenie dla rozwoju przemysłu tekstylnego Rodos.

Obywatel Belgii Karol Wilhelm Scheibler (1820-1881) przybył do Łodzi w połowie XIX wieku. Wydzierżawił od miasta ziemię pod Rynkiem Wodnym. W 1869 był już właścicielem nowoczesnego, wielooddziałowego przedsiębiorstwa. W 1870 kupił wodociągi przylegające do rynku wodnego Księży Młynu i Młynu Wójtowskich. Wkrótce rozpoczął budowę czteropiętrowego murowanego domu na Księżym Młynie, składającego się z przędzalni i tkalni. Przypuszczalnie w tym samym czasie rozpoczęto budowę osiedli robotniczych. Jednym z nich jest wybudowanie domu przy głównej drodze, prostopadle do budynku fabryki i zasadzenie czterech rzędów drzew. Oprócz domu Księży Młyn wybudował wszystkie niezbędne obiekty socjalne: sklep, szkołę podstawową, szpital i aptekę. W pobliżu znajdowała się straż pożarna, co było wówczas kluczowe.

Księży Młyn to niezależny, samowystarczalny obiekt, który zaspokaja wszystkie potrzeby swoich mieszkańców. – Niektórzy z nich spędzili życie tutaj, a nie w Łodzi – wspomina były mieszkaniec Księżego Młyna. Rezydencja Herbsta jest integralną częścią fabryki i zespołu mieszkalnego. Otoczona ogrodami i położona w pobliżu fabryki i osiedla willa wyróżnia się na tle otaczającej zabudowy charakterystyczną enklawą. Budowę willi rozpoczęto być może około 1875 r. w związku ze ślubem Matyldy Scheibler i Edwarda Herbsta, na który dom był pierwotnie przeznaczony. Dom Matyldy i Edwarda Herbstów został zaprojektowany jako parterowa willa neorenesansowa.

Budynek ma tzw. duże pomieszczenie, z którego przez przeszklony łącznik można przejść do oranżerii. W pobliżu willi znajduje się piętrowy aneks. Parter budynku zajmuje kuchnia i pomieszczenie gospodarcze. Garaż znajduje się w drugim skrzydle. Pierwsze piętro przeznaczone jest na pokoje gospodyni i pokojówki.

Kolejny budynek gospodarczy - projektu Adolfa Seligsona (1867-1919) - zbudowany jest z czerwonej cegły i ozdobiony tynkiem. W budynku mieści się powozownia i stajnie, a w wieży mieści się mieszkanie dla służby.

Do 1942 r. dom znajdował się w rękach rodziny Herbst. Mieszkały tam dwa pokolenia: najpierw Matylda i Edward, potem ich syn Leon i jego żona Aleksandra. Po II wojnie światowej pałac został upaństwowiony. Pełnił wówczas różne funkcje, m.in. ośrodek szkoleniowy dla pracowników pomocy społecznej, świetlica dla osób ze schorzeniami nerwowo-mięśniowymi, mieściło się w nim ORMO, a nawet spółdzielnia inwalidów. Najwyraźniej konsekwencjami niewłaściwego użytkowania obiektu są daleko idące szkody. Kiedy rezydencja została przejęta przez Muzeum Sztuki w 1976 roku, wszystkie budynki wymagały gruntownego remontu.

Autorzy: Natalia Kosim, Natalia Klimkiewicz, Michał Kot XIII LO