W imieniu Prezydent Miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej i Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi zapraszamy do Łodzi na uroczyste obchody 81. rocznicy likwidacji Litzmannstadt-Getto. Główne uroczystości odbędą się 29 sierpnia 2025 r. na Cmentarzu Żydowskim i na Stacji Radegast a wydarzenia towarzyszące w dniach 24-31 sierpnia.
29 sierpnia to symboliczna data – w sierpniu 1944 r. z łódzkiego getta wywiezieni zostali przez niemieckich okupantów do Auschwitz-Birkenau ostatni mieszkańcy zamkniętej dzielnicy. Potem getto było stopniowo likwidowane.
Co roku Miasto Łódź organizuje uroczystości upamiętniające te wydarzenia i oddające cześć ofiarom. W tym roku mija 80 lat od zakończenia II wojny światowej. Pamiętając o ofiarach zbrodni nazistowskich, jednocześnie chcemy mówić o tych, którzy ocaleli z Zagłady. Ocalali są z nami od lat, będą także w tym roku i aktywnie włączą się w wydarzenia. Świadectwo osób, które przeżyły Holokaust, ale także nauka płynąca ze spotkań są ważnym elementem pamięci. Na ostatnie dni sierpnia, we współpracy z wieloma partnerami, także przedstawicielami drugiego i trzeciego pokolenia, przygotowaliśmy szereg spotkań, koncertów, projekcji filmowych, wystaw otwartych dla mieszkańców Łodzi oraz gości z Polski i zagranicy.
Łódź pamięta o swoich mieszkańcach, a także o tysiącach Żydów z podłódzkich miasteczek oraz wielu miast w Europie, którzy stracili tu życie lub stąd zostali wywiezieni do obozów zagłady. W sumie przez łódzkie getto przeszło ponad 200 tysięcy Żydów. Wojnę przeżyło tylko kilka, najwyżej kilkanaście tysięcy osób. Nieliczni już Ocalali żyją dziś w różnych zakątkach Polski i świata.
PROGRAM UROCZYSTOŚCI:
29 sierpnia | piątek – Uroczystości główne
10.00 – Otwarcie wystawy stałej Kulmhof "nie został żaden ślad…"
[PL/ENG]
Kuratorzy: Irmina Gadowska, Jerzy Maciej Koba
Organizator: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
Opieka merytoryczna: Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie, Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem – Oddział Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie
Wstęp wolny
Miejsce: Dom Przedpogrzebowy, Cmentarz Żydowski | ul. Bracka 40
Wernisaż stałej wystawy fotograficznej, na której pokazane są zdjęcia historyczne, dokumentujące więźniów obozu, kolaże z tekstami przez nich napisanymi, a także współczesne fotografie miejsc pamięci.
11.00 – Uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy
pod pomnikiem pamięci łódzkich Żydów na Cmentarzu Żydowskim
[PL/ENG, tłumaczenie na PJM]
Miejsce: Cmentarz Żydowski | ul. Bracka 40
Transmisja online:
11.50 – Marsz pamięci
z Cmentarza Żydowskiego na Stację Radegast
Trasa: ul. Zmienna – Inflancka – al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto
12.30 – Uroczystości oficjalne na Stacji Radegast
(składanie zniczy)
[PL/ENG, tłumaczenie na PJM]
Miejsce: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast
| al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12
Transmisja online:
Uczestnicy uroczystości po części z przemówieniem Ocalałego oddadzą hołd ofiarom getta, składając znicze.
Uroczystym obchodom towarzyszyć będzie przejście z chorągwią dedykowaną heroince, Hindzie / Barbarze Beatus, które poprowadzi badaczka i artystka Zuzanna Hertzberg. Działanie ma charakter upamiętniający Hindę / Barbarę Beatus – łodziankę, aktywistkę, współzałożycielkę i jedną z przywódczyń Organizacji Antyfaszystowskiej „Lewica Związkowa” w getcie łódzkim.
15.30 – „Mnie nie trzeba kochać, mnie trzeba rozumieć.”
– działanie artystyczne Zuzanny Hertzberg w przestrzeni wystawy “System Mody”*
[PL/ENG]
Bilet: normalny 38 zł | ulgowy 28 zł
Bilety: w kasie muzeum oraz online – bilety.cmwl.pl
Miejsce: Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi | ul. Piotrkowska 282
Tematyka wydarzenia: o założycielkach Organizacji Antyfaszystowskiej „Lewica Związkowa”: Ruchli, Lei, „Ziuli” Pacanowskiej, Hindzie / Barbarze Beatus oraz Geni Szlak.
Artystka przedstawi historie żydowskich marksistek i antyfaszystek, przyglądając się ich działalności z perspektywy feminizmu intersekcjonalnego oraz dekolonizacji wiedzy. Omówi również zjawiska zinternalizowanego antykomunizmu i nieuświadomionego antysemityzmu.
*Fragment pochodzi z dzienników Barbary Beatus
**Termin „sublokatorstwo” nawiązuje do koncepcji Elżbiety Janickiej i Joanny Tokarskiej-Bakir
17.00 – Dźwięki tęsknoty – koncert nigunów
[PL]
Wstęp wolny
Wykonawca: Raphael Rogiński
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83
Solowy koncert mistycznych pieśni chasydzkich w aranżacji na gitarę elektryczną. Niguny, pełne zapożyczeń z lokalnego folkloru, są wyjątkowym źródłem wiedzy o dźwiękowym krajobrazie XVIII i XIX-wiecznej Polski.
Wydarzenia towarzyszące | 24–31 sierpnia 2025 r.
Spotkania z Ocalałymi, wystawy, spacery, koncerty, projekcje filmowe
24 sierpnia (niedziela)
12.00 Szlakiem getta – spacer po Cmentarzu Żydowskim [PL]
Prowadzenie: Paweł Kulig – prezes Stowarzyszenia „Strażnicy Pamięci” i Edyta Jerzyńska – licencjonowana przewodniczka po Łodzi.
Panów prosimy o nakrycie głowy.
Wejście: cedaka 10 zł na rzecz ratowania zabytków Cmentarza Żydowskiego
Start: Cmentarz Żydowski | wejście od ulicy Zmiennej
Podczas spaceru skupimy się na historii cmentarza w czasie II wojny światowej, kiedy jego teren znalazł się w granicach getta. Opowiemy, jak wyglądały pogrzeby w getcie, przybliżymy specyfikę tzw. pola gettowego, gdzie pochowano większość ofiar tego okresu, oraz odwiedzimy groby łodzian, którzy zmarli w getcie – przybliżając ich losy.
26 sierpnia (wtorek)
17.00 Naszą jedyną drogą jest opór. Śladami kobiet w getcie łódzkim – spacer [PL]
Wstęp wolny
Prowadzenie: Ewa Kamińska-Bużałek, Izabela Olejnik
Zbiórka przed halą Bałuckiego Rynku od strony ul. Zgierskiej
Szminkowały usta, aby wyglądać na zdrowe i zdolne do pracy i uniknąć w ten sposób deportacji z getta. Pisały wiersze i dzienniki, choć tak trudno było o ołówki. Walczyły o przetrwanie swoje oraz swoich dzieci. Działały w podziemnym ruchu oporu.
Spacerując po terenie byłego getta łódzkiego przedstawimy ich sylwetki i pokażemy związane z nimi miejsca. Oddamy głos m.in. Chawie Rozenfarb, Melanii Fogelbaum, Irene Hauser i Rywce Lipszyc, czytając fragmenty ich dzienników z czasów wojny, powieści oraz wierszy.
Organizator: Fundacja Łódzki Szlak Kobiet
20.00 Pęknięte serce Bałut – teatralne spotkanie z łódzką historią [PL]
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83
Spektakl „Ostatni sen Eugenii/Eugenias letzter Traum” w reżyserii Doroty Abbe, inspirowany historią niemieckiego obozu dziecięcego przy ul. Przemysłowej w Łodzi.
Twórcy: Fundacja Gra/nice, Dorota Abbe, Kuba Kapral, Grupa Mixer, Grzegorz Mazoń, Ilona Gumowska
Obsada: Łukasz Batko, Masza Lesiak-Batko, Żaneta Małkowska, Piotr Mokrzycki
Organizator: Fundacja Granice
27 sierpnia (środa)
16.00 Czytanie performatywne fragmentów opowiadań Chavy Rosenfarb – czyta Anita Tomczak [PL]
Wstęp wolny
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83
17.00 Mapa pamięci. Tu-tam-kiedyś-dziś – warsztat [PL/ENG]
Prowadzenie: Patrycja Dołowy
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
19.00 Ile z Ocalałych jest w nas? – rozmowa z potomkami Ocalałych z łódzkiego getta [PL/ENG]
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
28 sierpnia (czwartek) – Dzień Ocalałych
16.00 Wręczenie certyfikatów drzew pamięci i koncert Chóru Dziecięcego Miasta Łodzi oraz Chóru Żydowskiego Clil [PL/ENG]
Wstęp wolny
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83
17.00 Nie będziemy obojętni – wspomnienie Mariana Turskiego
Goście: Joanna Turska, Zuzanna Herzberg, Joanna Podolska
Prowadzenie: Estera Flieger
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
19.00 Pieśni żydowskie – koncert Macieja i Marka Kądzielów [PL]
Wstęp wolny
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83
20.00 Szechina cicho się uśmiecha – koncert zespołu NACHUM [PL/ENG]
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
30 sierpnia (sobota)
11.00 Pojednany ze złem – spotkanie z Leonem Weintraubem, Ocalałym z łódzkiego getta [PL/ENG]
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
13.30 Oprowadzanie kuratorskie z Pawłem Michną po wystawie „System mody” [ENG]
Bilety: 38 zł (normalny), 28 zł (ulgowy)
Miejsce: Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi | ul. Piotrkowska 282
16.00 Spacer site-specific – finał warsztatu z Patrycją Dołowy [PL/ENG]
Wstęp wolny
Start: Park Ocalałych
31 sierpnia (niedziela)
12.00 Spacer śladami getta łódzkiego. Stacja Radegast – oprowadzanie rozszerzone [PL/PJM]
Start: Oddział Stacja Radegast | al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12
Bilety: 12 zł (normalny), 6 zł (ulgowy)
14.00 Pokaz filmu „Świat zadrży” („The World Will Tremble”), reż. Lior Geller + spotkanie z reżyserem [PL/ENG]
Wstęp wolny
Zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Miejsce: EC1 – Miasto Kultury | ul. Tuwima 46
Film w języku angielskim z polskimi napisami, spotkanie tłumaczone na język polski
Organizator: Gmina Żydowska w Łodzi
Więcej informacji: https://www.centrumdialogu.com/litzmannstadt-ghetto