Chaim Mordechaj Rumkowski był jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci związanych z gettem łódzkim. Urodził się 27 lutego 1877 roku w Imperium Rosyjskim, a przed II wojną światową mieszkał w Polsce. Z wykształcenia był przedsiębiorcą, a przed wojną prowadził sierociniec dla żydowskich dzieci w Łodzi. 
Najbardziej znany jest jednak z okresu, gdy podczas niemieckiej okupacji Polski został wyznaczony przez nazistów na przewodniczącego Judenratu w łódzkim getcie, funkcjonującym od lutego 1940 roku. Jako szef żydowskiej rady getta, Rumkowski był odpowiedzialny za zarządzanie codziennym życiem zamkniętej społeczności żydowskiej (około 160 tys. osób). 

Polityka Rumkowskiego 

Rumkowski przyjął niezwykle kontrowersyjną politykę "przez pracę do ocalenia" (niem. Durch Arbeit zur Freiheit). Wierzył, że przekształcenie getta w efektywny ośrodek produkcji przemysłowej dla niemieckiej armii może uchronić jego
mieszkańców przed deportacją do obozów zagłady. Wprowadził surową dyscyplinę pracy i zorganizował system warsztatów, które produkowały towary na potrzeby wojenne Niemców. Jednak Rumkowski był również znany z kontrowersyjnych decyzji dotyczących współpracy z nazistami, w tym roli, jaką odegrał w selekcjach osób przeznaczonych do deportacji. Jednym z najbardziej przerażających momentów w jego życiu było wygłoszenie w getcie słynnego przemówienia z 4 września 1942 roku, w którym nakazał rodzicom oddanie dzieci na deportację, wierząc, że w ten sposób może ocalić pozostałych. To przemówienie, znane jako "Oddajcie mi wasze dzieci", stało się symbolem moralnych dylematów, przed którymi stawał jako lider getta. 

Upadek 

Polityka Rumkowskiego okazała się tragicznie nieskuteczna. Getto łódzkie przetrwało dłużej niż inne w okupowanej Polsce, ale ostatecznie latem 1944 roku zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy, w tym sam Rumkowski, zostali deportowani do Auschwitz-Birkenau. Tam Rumkowski wraz z rodziną zginął w komorze gazowej we wrześniu 1944 roku.

 Dziedzictwo i kontrowersje 

Postać Chaim Rumkowskiego do dziś budzi skrajne emocje i dyskusje. Dla niektórych jest symbolem tragicznych dylematów przywódców żydowskich, którzy próbowali ocalić życie w sytuacjach niemożliwych do wygrania. Dla innych jest
symbolem kolaboracji z nazistami, osoby, która współpracowała z oprawcami kosztem swoich rodaków. Biografowie i historycy badający okres Holokaustu często podkreślają, że nie ma łatwych odpowiedzi na pytanie, czy Rumkowski był ofiarą, czy współpracownikiem.Jednak jego historia pozostaje jednym z najbardziej fascynujących i bolesnych rozdziałów w historii getta łódzkiego i Holokaustu.