Page 598 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom trzeci.

upomnieć się o nasze prawa. Stało się dla mnie jasne, że my, ci którzy przeżyli,
mamy do spełnienia świętą misję. Musimy nauczyć kochać .
29
To jest główne przesłanie Drzewa życia: przykazanie miłości. Może to się
wydawać paradoksem – książka opisująca straszliwe skutki nienawiści ludz-
kiej i narodowej ma nieść w sobie przesłanie miłości. A jednak tym właśnie ma
być: ostrzeżeniem przed światem, w którym przestaje się postrzegać drugiego
człowieka jako bliźniego. Nieprzypadkowo mottem utworu jest cytat z Księgi
Kapłańskiej: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego . Rosenfarb
30
stara się pokazać, że zbrodnia zapoczątkowana przez Kaina osiągnęła w czasie
Zagłady swój punkt kulminacyjny, po którym trzeba zdekonstruować biblijną hi-
storię gwałtu dokonanego na Ablu. Ludzkość jest potomstwem Kaina, ale musi
odciąć się od jego dziedzictwa i zamienić przemoc na wzajemną troskę. Kain po
dokonaniu mordu, gdy Bóg zapytał go: Gdzie jest brat twój Abel? , odpowiedział:
31
Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata mego? . Przesłaniem Drzewa życia jest
32
wezwanie do tego, aby człowiek odrzucił obojętność i stał się stróżem drugiego
człowieka: Troszcz się… troszcz się… Bądź innym Kainem. Powstań z ziemi i od-
powiedz Bogu z zachwytem: – Mój brat Abel żyje, a ja go strzegę . W ten sposób
33
powieść Rosenfarb w pełni wpisuje się w charakterystyczną dla literatury Zagłady
redefinicję koncepcji człowieka i świata. Jak zauważa Rosenfeld: Primo Levi,
świadomy tych odwróceń i negacji, sugeruje, dokąd mogą nas one prowadzić,
pytając: „Nasze historie, (…) każda inna i każda pełna tragicznej, niepokojącej
konieczności, (…) czy nie są opowieściami nowej Biblii?” .
34
Aluzji biblijnych w trylogii Rosenfarb znajdziemy wiele i nie sposób tutaj
odnieść się do nich wszystkich, jest jednak jedna zasadnicza, której nie można
pominąć – tytuł powieści. Drzewo Życia to jeden z fundamentalnych symboli
znajdujących się w Torze, ważny w literaturze talmudycznej i często obecny
również w mistyce żydowskiej. Drzewo Życia – w języku hebrajskim Ec ha-chaim
to wedle opowieści biblijnej drzewo rosnące pośrodku Ogrodu Eden, z którego
Adam i Ewa, podobnie jak z Drzewa Poznania Dobra i Zła, nie mogli spożywać
owoców. Wygnanie z raju pierwszych ludzi po ich sprzeniewierzeniu się zakazowi
i skosztowaniu owocu z Drzewa Poznania miało zapobiec sięgnięciu przez nich
po tajemnicę nieśmiertelności. W związku z ukrytym w nim potencjałem życia

29 Chava Rosenfarb, Di balade fun nechtikn wald, op. cit., s. 4.
30 Księga Kapłańska 19.18.
31 Księga Rodzaju 4.9.

32 Ibidem.
33 Chava Rosenfarb, Drzewo życia, t. 3, s. 551.
596 34 Alvin H. Rosenfeld, op. cit., s. 46.