Page 593 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom trzeci.

Początkowo – 8 maja – pojawia się jedynie wzmianka o tym, że prześladuje
ją jej niedokończony wiersz z getta zaczynający się od słów:
Nietoperze przelatują za oknem.
Skrzydła trzepoczą w upiornym tańcu… 8
Utwór ten, odtworzony, znalazł się w tomie Chavy Rosenfarb wydanym
w 1947 r. w Londynie pt. Di balade fun nechtikn wald (un andere lider) [Ballada
wczorajszego lasu (i inne wiersze)], nosi on tytuł Mir kumen um… (Giniemy)
i jest poświęcony Bunimowi Szajewiczowi (nazywanemu w wierszu, tak jak on
sam zwykł się określać: Bunim Bal-Pejn – Bunim Cierpiętnik). Autorka opatrzyła
go komentarzem, w którym pisze o tym, że początkowe strofy wiersza ułożyła
w czasie likwidacji getta, a dokończyła w obozie Sasel, spisując go na suficie
nad swoją pryczą, po wojnie – przyznaje – nie udało jej się całkowicie wiernie
odtworzyć utworu.
Ten wysiłek wkładany w przypominanie sobie własnej poezji powstałej w getcie
jest walką o odzyskanie ostatniej zrabowanej przez Niemców własności, walką
o odzyskanie fragmentu siebie. Chava Rosenfarb we wprowadzeniu do wyżej
wspomnianego tomu opisuje dramatyczny moment odebrania jej wierszy:
Moje gettowe wiersze nosiłam ze sobą do pierwszej selekcji w Auschwitz.
Tam mi je odebrano. Byłam już wtedy obrabowana ze wszystkiego, co miało
jakąś wartość. Stałam naga, z ogoloną na łyso głową. Te wiersze były tą ostatnią
rzeczą, którą mi wydarto .
9
Wysiłek pamięci, aby ocalić słowa ułożone w wiersz jako bezpośrednią
odpowiedź na konkretne wydarzenia będące częścią Zagłady, wynika z troski
o autentyczność, wiarygodność niezmąconą jeszcze upływem czasu i zdystan-
sowanym oglądem całości oraz skali tragedii. Autorka przyznaje w dzienniku,
że jej pogląd na tę kwestię uległ zmianie: w getcie przekonywała Szajewicza, że
aby powstało dzieło aspirujące do całościowego ujęcia tragedii Żydów, potrzebny
jest dystans czasowy: Powiedziałam mu: taką epopeję należy pisać z pewnej
perspektywy. Po jakimś czasie . W momencie wyzwolenia ma już inne zdanie na
10
ten temat: Kiedy ma się już dystans, można oddać jedynie skorupę całości, ale
bez pulsu niespokojnej, rozgorączkowanej krwi , boi się naturalnego procesu
11
selekcjonowania i upraszczania doświadczeń gromadzonych w ludzkiej pamięci:

8 Chava Rosenfarb, Teg… (fragmentn fun a tog-buch) [Dni... (fragmenty z dziennika)], [w:] Chava
Rosenfarb, Geto un andere lider, ojch fragmentn fun a tog buch (Getto i inne wiersze, a także
fragmenty z dziennika), Montreal 1948, s. 86.
9 Chava Rosenfarb, A wort cum lejener (Słowo do czytelnika), [w:] Chava Rosenfarb, Di balade fun
nechtikn wald (un andere lider), op. cit., s. 4.
10 Chava Rosenfarb, Teg…, op. cit., s. 95.
11 Ibidem, s. 95–96. 591