Część z wydarzeń towarzyszących 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt-Getto odbędzie się w Parku Ocalałych, który w tym roku świętuje dwudziestą rocznicę powstania. Park jest miejscem wyjątkowym – powstał z inicjatywy Ocalałej z łódzkiego getta, Haliny Elczewskiej. Inicjatorce niezwykle zależało na tym, żeby to miejsce tętniło życiem. I tak jest rzeczywiście – jest ono miejscem spotkań, działań artystycznych i kulturalnych. 28 sierpnia Centrum Dialogu zaprasza publiczność do uczestnictwa w: projekcjach filmowych, spacerze po Parku z jego główną twórczynią, ceremonii nadaniu nowych drzewek pamięci, spotkaniu z Marianem Turskim i trzech koncertach.
Park zmienił się od czasu założenia – posadzono w nim już ponad 660 drzew pamięci, a 28 sierpnia (w środę), w Dniu Ocalałych, zostaną posadzone kolejne drzewa dedykowane tym, którzy przetrwali getto łódzkie. Rodziny Ocalałych odbiorą certyfikaty z rąk prezydent Łodzi Hanny Zdanowskiej. Również tego dnia twórczyni Parku, Grażyna Ojrzyńska, wraz z przewodniczką Justyną Tomaszewską oprowadzą zainteresowanych po tym niezwykłym miejscu, a wieczorem w zielonej przestrzeni zabrzmi muzyka. O 18:30 publiczność będzie mogła posłuchać koncertu „Dźwięki pamięci” w wykonaniu klarnecisty Roberta Stefańskiego, który zinterpretuje muzykę klezmerską związaną z żydowskimi obrzędami religijnymi. Następnie w Parku Ocalałych zabrzmi śpiew Katarzyny Jackowskiej-Enemuo, która w akompaniamencie akordeonu wykona po polsku i w jidysz piosenki polskich kompozytorów żydowskiego pochodzenia, a także kompozycje swojego autorstwa. O 20:00 na scenie plenerowej zagra Alan Bern, dyrygent, muzyk i reżyser Brave Old World, który stworzył kolejny gwiazdorski zespół, aby uczcić tegoroczną okrągła rocznicę likwidacji łódzkiego getta. Na scenie zabrzmi muzyka i poezja Jankiela Herszkowicza, Dawida Bajgelmana, Jeszajachu Szpigla, Chavy Rosenfarb, Rachmila Bryksa, Henocha Kona, Pinkasa Lavendara i innych artystów mieszkających w Łodzi przed wojną i w czasie jej trwania. Wystąpią muzycy perfekcyjnie interpretujący muzykę żydowską: Sveta Kundish (śpiew), Mark Kovnatskiy (skrzypce), Fabian Schnedler (śpiew), Martin Lillich (kontrabas). Gościnnie wystąpi Yuri Vedenyapin (śpiew) oraz wnuczka Jankiela Herszkowicza – Łucja Herszkowicz (śpiew). Dzień wcześniej, również w siedzibie Centrum Dialogu, wystąpi Izabela Szafrańska z zespołem. Artystka przyjedzie do Łodzi z projektem „Żydowska ulica/Jewish street”, który zrodził się z zamiłowania do muzyki i kultury żydowskiej. Szafrańska zaśpiewa w języku polskim, jidysz, hebrajskim i ladino. Odbiorcy będą mogli usłyszeć m.in. słynną „Rebekę", „Hava nagila", „Shalom Aleichem", „Dona Dona" czy „Warszawo ma”. Wokalistce będą towarzyszyć: Przemysław Zalewski (instrumenty klawiszowe), Marcin Drabik (skrzypce) oraz Przemysław Skałuba (klarnet, duduk, saksofony).
Na wszystkie wydarzenia wstęp jest wolny!
PROGRAM DNIA OCALAŁYCH / 28 sierpnia br.:
10:00 – Ocalali w dokumencie: Marian Turski Mój najważniejszy dzień reż. Michał Bukojemski [67 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
11:15 – Ocalali w dokumencie: Mietek Wajntraub / Mitchell Winthrop. Lessons from Mitch, reż. Klaudia Siczek [10 min.] PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Mitchell (Mitch) Winthrop to Mietek Weintraub, urodzony w Łodzi w średniozamożnej rodzinie w 1926 roku, uczeń prywatnego gimnazjum Kacenelsona, zabawowy gość – jak o sobie mówi, od 1940 roku zmuszony do życia w getcie. Tam musiał nauczyć się pracować i walczyć o przetrwanie. Jego ojciec zmarł w getcie z głodu, matka i członkowie rodziny zginęli w obozach, ale on przeżył i chciał żyć. Film Klaudii Siczek powiada o pełnym optymizmu i radości życia człowieku, którego pasją stał się bilard. W klubie bilardowym spędza swój wolny czas od 50 lat, a jednocześnie zaraża innych swoim uśmiechem i poczuciem humoru. W 2012 roku napisał wspomnienia „The Arrival: I sought God in Hell”. Dokument zrealizowany przez wnuczkę Mariana Turskiego, rówieśnika Mitcha.
11:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Kowner, Leon loves the sea and we love Leon oraz Art_opening_1940, Elyasaf Kovner [10 min.]. ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
11:45 – Ocalali w dokumencie: Tova Ben Zvi. Świat Tovy, reż. Michał Bukojemski [37 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
12:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Weintraub. Leon – chłopiec, który przeżył piekło, autor: Jacek Tokarczyk, prod. TVP3 Łódź dla TVP Historia [13 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Leon Weintraub ma 96 lat. Jest jednym z ostatnich żyjących "lodzermenschów". Urodzony i wychowany w Łodzi, więziony w getcie na terenie miasta, Ocalały z Holocaustu. Na co dzień mieszka w Szwecji, jednak swoje rodzinne miasto odwiedza wyjątkowo chętnie i tak często, na ile to możliwe.
13:00 – Ocalali w dokumencie: Chava Rosenfarb. Chava Rosenfarb: That Bubble of Being, reż. Josh Waletzky, prod. League for Yiddish [50 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
14:00 – Ocalali w dokumencie: Halina Elczewska. Halina Elczewska w Łodzi, prod. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi [27 min.]. PL
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Do wybuchu wojny Halina wraz z siostrami, starszą Jadwigą i Inką, mieszkała przy ul. Łąkowej 3/5. Uczyła się w gimnazjum im. Orzeszkowej przy al. Kościuszki 21.
Po wybuchu wojny rodzina przeprowadziła się na teren Bałut, w getcie mieszkali przy ul. Brzezińskiej 39. Przeżyli w getcie niemal do końca, do likwidacji. Zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau 24 sierpnia 1944 r. Tam zginął jej mąż, rodzice i młodsza siostra Inka.
Po wojnie Halinka była wiceburmistrzem Mieroszowa, potem wraz z Jadwiga i jej mężem, Arnoldem Mostowiczem, przeniosła się do Wrocławia, gdzie była dyrektorem szkoły radców zakładowych.
W sierpniu 2004 roku z inicjatywy Haliny Elczewskiej, z poparciem prezydenta Jerzego Kropiwnickiego, zostaje założony w Łodzi Park Ocalałych.
15:00 – 20-lecie Parku Ocalałych. Spacer drugi. Prowadzenie: Grażyna Ojrzyńska, twórczyni parku (oprowadzanie w języku polskim) oraz Justyna Tomaszewska, przewodniczka po Łodzi Just Łódź (oprowadzanie w języku angielskim). PL/ENG
Start: parking przed budynkiem Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
16:00 – Ceremonia nadania nowych drzew pamięci PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Miasto Łódź i Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Opis: Od 2004 roku w Parku Ocalałych sadzone są drzewa pamięci dedykowane osobom, bądź rodzinom, które przeżyły wojnę. Co roku dochodzą nowe nazwiska. Sadzą je Ocalali, albo ich potomkowie, dzieci, niekiedy wnukowie, którzy przyjeżdżają z różnych zakątków świata. W tej chwili w Parku Ocalałych jest już ponad 660 drzew pamięci.
17:00 – Młodość dodała nam siły – rozmowa z Marianem Turskim, Ocalałym z łódzkiego getta o organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie i z dr Ewą Wiatr z Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadzenie: dr Joanna Podolska, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Opis: Praktycznie zaraz po zamknięciu getta, setki młodych ludzi, zamiast do ciasnych mieszkań w gęsto zabudowanym miejskim terenie getta, zamieszkała w niewielkich domkach na Marysinie i zaczęła organizować życie według wzorów kibucowych. Stopniowo powstawały kolejne grupy młodzieży, które łączyły przede wszystkim przekonania polityczne lub religijne, więzi środowiskowe bądź towarzyskie. Młodzi ludzie mieli pod opieką ogrody i sady, uczyli się pracować na roli, ale wykonywali też inne prace. Jednak przede wszystkim organizowali życie kulturalne i grupy samokształceniowe, biblioteki, odczyty, kółka zainteresowań, wydawali gazetkę. Młodzież w getcie dyskutowała o literaturze i polityce, kłóciła się o przyszły powojenny kształt Polski i jak powinno wyglądać nowe państwo żydowskie. Ale też pomagała sobie nawzajem. Choć grupy stopniowo rozlatywały, młodzież nadal spotykała się w domach, często wspierała. W wielu przypadkach więzi przetrwały próbę czasu, a nawet trwały przez długie dziesięciolecia. O organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie porozmawiamy z badaczką dr Ewą Wiatr, a przede wszystkim z Ocalałych Marianem Turskim.
Koncerty w przestrzeni parku z okazji 20. rocznicy powstania Parku Ocalałych
18:30 – Dźwięki pamięci, Robert Stefański (klarnet). PL
Miejsce: Głaz pamiątkowy / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.
19:00 – Ślad obecności, Katarzyna Jackowska-Enemuo (śpiew, akordeon). PL
Miejsce: Początek Alei Arnolda Mostowicza / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.
20:00 – Do not despair / Nie rozpaczaj – koncert dedykowany Ocalałym z łódzkiego getta. Wykonawcy: Alan Bern (fortepian), Sveta Kundish (śpiew), Mark Kovnatskiy (skrzypce), Fabian Schnedler (śpiew), Martin Lillich (kontrabas), Łucja Herszkowicz, Yuri Vedenyapin (śpiew) PL/ENG
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.
Przez cały dzień dostępne będzie stoisko z książkami wydanymi przez Centrum Dialogu i książkami Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.