Page 623 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom drugi.

Pisarka języka jidysz

i jej łódzkie korzenie

Chava Rosenfarb rodzinnej Łodzi poświęciła niemal całą swoją twórczość. Trylogia
Drzewo życia opowiada o najtrudniejszym okresie w historii miasta – zagładzie
społeczności łódzkich Żydów w czasie II wojny światowej.
Pisarka urodziła się 9 lutego 1923 roku. Była córką łódzkiego bundowca
Abrahama Rosenfarba (ur. 1897), który przed wojną pracował jako kelner w re-
stauracji Zjednoczonych przy ul. Piotrkowskiej, i Simy Pinczewskiej (ur. 1898).
Oboje pochodzili z ubogich żydowskich rodzin z Końskich. Wyjechali do dużego
fabrycznego miasta niedługo po zakończeniu I wojny światowej, by odmienić swoje
życie. Znaleźli pracę w fabrykach i związali się z robotniczą partią socjalistyczną
Bund, która była popularna wśród żydowskiego proletariatu międzywojennej Łodzi.
Sima pracowała jako brakarka, potem zajmowała się wyłącznie domem i dziećmi.
Abraham stracił zatrudnienie w fabryce, ale znalazł lepiej płatną posadę kelnera.
Chava i jej młodsza siostra Henia (ur. 1926) dorastały w kamienicy przy
ul. Żeromskiego 75. Na kilkadziesiąt rodzin mieszkających w tym budynku tylko
jeden lokal zajmowali Polacy. Dziewczynki wychowywały się w domu i środo-
wisku, gdzie królowała kultura jidysz, a z rodziną i przyjaciółmi rozmawiało się
wyłącznie po żydowsku. Chodziły do prywatnej szkoły imienia Medema, utwo-
rzonej przez działaczy Bundu, gdzie językiem wykładowym był jidysz, należały do
bundowskiej organizacji dziecięcej SKIF i do klubu sportowego Morgensztern.
Dwa lata przed wojną Chava rozpoczęła jednak z konieczności naukę w polsko-
-żydowskim gimnazjum żeńskim, gdzie wszystkie przedmioty były wykładane
w języku polskim, a jidysz traktowano z pogardą. Do końca życia pozostała
jednak wierna językowi swojego narodu, choć podkreślała, że pierwsze wiersze
pisała po polsku. Wydawało jej się, że polski bardziej pasuje do poezji. „Jidysz
to język proletariatu. Polski był językiem romantycznym, lepiej nadawał się do
wierszy miłosnych” – tłumaczyła.
Jidyszowym tekstem poetyckim debiutowała nieformalnie jeszcze przed
wojną. Ojciec pokazał wiersze córki wybitnemu żydowskiemu poecie Mojszemu
Brodersonowi, twórcy grupy Jung Jidysz i teatru Ararat, który uznał, że dziew-
czynka ma talent i podpowiadał, by jak najwięcej pisała i czytała. Chava uwiel-
biała literaturę, zwłaszcza rosyjską, przede wszystkim powieści Dostojewskiego 621