Page 622 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom drugi.

poprzedniego roku. Do jesieni w ten sposób straciło życie ponad 70 tysięcy
mieszkańców łódzkiego getta.
Najdramatyczniejszym wydarzeniem tamtego roku była jednak tzw. wielka
szpera, która miała miejsce na początku września 1942 roku, gdy Niemcy kazali
wywieźć z getta wszystkie dzieci do 10. roku życia, a także osoby starsze, powyżej
60 lat, chore i nienadające się do pracy. Drugi tom powieści Rosenfarb kończy się
jeszcze przed tym najtragiczniejszym okresem w dziejach łódzkiego getta, który
będzie opisany w ostatniej części książki. Był to punkt zwrotny w dziejach getta.

*

Dzielnica żydowska na terenie Litzmannstadt przetrwała do lata 1944 roku.
W łódzkim getcie żyło wtedy jeszcze około 72 tysiące osób. Było to już ostatnie
duże skupisko Żydów na terenie okupowanej Polski, gdyż wszystkie inne getta
Niemcy zamknęli w latach 1942 i 1943. Likwidacja getta w Litzmannstadt roz-
poczęła się 23 czerwca 1944 roku, gdy wiadomo już było, że wojska sowieckie
są coraz bliżej. Wedle informacji rozpowszechnianych przez władze getto miało
być przeniesione na zachód. Pierwsze transporty ruszyły jednak do Chełmna nad
Nerem, gdzie do 14 lipca zagazowano ponad 7 tysięcy osób. Po krótkiej przerwie
wywózki zostały wznowione 1 sierpnia 1944 roku, tym razem na południe, do
Auschwitz-Birkenau. Ostatni transport wyruszył ze stacji Radegast do Auschwitz
29 sierpnia 1944 roku. Na terenie getta pozostało wówczas około 1500 osób.
Ponad 600, wybranych przez Biebowa do pracy w fabrykach pod Berlinem,
zostało wywiezionych w październiku. Do porządkowania terenu getta Niemcy
zostawili około 800 osób, które dotrwały w Łodzi do wkroczenia Armii Radzieckiej.
W getcie zmarło z głodu i wyczerpania ponad 43 tysiące osób. Ich groby
znajdują się na cmentarzu żydowskim, na tzw. Polu Gettowym. Około 150 tysięcy
osób straciło życie w Chełmnie nad Nerem, Auschwitz-Birkenau i innych obozach.
Wojnę przeżyło kilkanaście tysięcy, wśród nich Chava Rosenfarb, która po latach
opisała getto łódzkie w swojej powieści Drzewo życia.

jp