Page 412 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

który ją zdobył i okupował podczas I wojny światowej ). I że nie należy już do
2
państwa polskiego, lecz jest miastem w Warthegau , a wraz z nim – częścią
3
potężnej Trzeciej Rzeszy.
Możesz sobie wyobrazić, jak ucieszyło nas to odkrycie. Historyczny moment.
Epokowa przemiana. I aby ją uczcić jak należy, miasto przystroiło się w długie,
czerwone jak krew sztandary ze swastyką. Prorok Trzeciej Rzeszy, minister
propagandy, sam pan Goebbels pofatygował się z Berlina, żeby ją pozdrowić.
Przejechał w swojej limuzynie przez ulicę Piotrkowską, pełną wiwatujących
folksdojczów. Dzieci machały małymi chorągiewkami, kobiety rzucały kwiaty,
a mężczyźni wraz z wiwatującymi wyciągali ramiona: Sieg heil! Sieg heil! Jeśli
4
w tym otumanionym, radosnym tłumie znajdowali się też Polacy, powszechny
entuzjazm z pewnością spowodował, że nie usłyszeli śpiewu karabinów maszy-
nowych, które wiodły prym na oddalonych, bocznych ulicach miasta. (Skąd o tym
wiem? Mój przyjaciel Gutman, który jest teraz moimi nogami i oczami, dostarczył
mi dokładnych informacji).
Więc rozumiesz, Mirele, dokładnie, jak ktoś, kto tracąc zmysły, nie dziwi się
nowościom i dziwactwom, które odkrywa, tak i nasza Łódź nie dziwiła się nowej
nazwie, a nawet wydawało się jej czymś naturalnym, że nagle z rogów poznikały
tablice z nazwami ulic, a na ich miejscu pojawiły się całkiem nowe, białe tablicz-
ki z gotyckimi hieroglifami, które informowały o niemieckich nazwach każdej
z nich. Tak czy siak, odczytywaliśmy te hieroglify, przyjmując do wiadomości, że
np. ulica Piotrkowska – jak na główną ulicę Litzmannstadt przystało – została
nazwana Adolf-Hitlerstrasse, zaś aleje Kościuszki, tzw. „alejki”, in Folge dessen
5
nazwano Herman-Göringstrasse. I tak mamy teraz Ludendorfstrasse i Berliner-
strasse, Breslauerstrasse i Hamburgerstrasse, Kruppstrasse i Zeppelinstrasse,
Minkenweg i Glockenweg, Rabenweg, Busch Linie i Böhmische Linie, a także
wiele innych linii, dróg i ulic .
6
Mam nadzieję, że zgodzisz się ze mną, iż Łódź jest w istocie śmiertelnie chorym
miastem. Oczywiście, niemiecki zarząd policji obchodzi się z nią jak sumienna,

2 Karl von Litzmann (1850–1936) – niemiecki dowódca z czasów I wojny światowej, w latach 30.
XX w. zwolennik Hitlera.
3 Warthegau lub Wartheland – Kraj Warty – funkcjonująca od stycznia 1940 r. nazwa terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, która została wcielona do Rzeszy.

4 Niech żyje zwycięstwo! – pozdrowienie nazistowskie.
5 Wskutek tego.
6 Od listopada 1939 r. następowała szybka germanizacja Łodzi: usunięto wszystkie polskie ozna-
kowania na szyldach firm, sklepów i na towarach, niemieckie nazwy dostała większość łódzkich
ulic, m.in.: Ludendorfstrasse to przedwojenna Żeromskiego, Breslauerstrasse – Pabianicka, Busch
410 Linie – Kilińskiego.