Page 6 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Raport 2016 - Sprawiedliwi nr 2.

SPRAWIEDLIWI_NR_2_A4_Layout 1 14/07/16 10:45 Page 6
RAPORT 2016: Sprawiedliwi No 2
Polityka nazistów

wobec pomagającym

Żydom w Europie

Izabela Hajdenrajch // XIII LO w Łodzi
Michał Adamiak // koordynator projektu

W 1933 roku, po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera,
Niemcy rozpoczęły realizację antysemickiej i rasistowskiej
polityki sformułowanej w Mein Kampf. Wprowadzono
podział społeczeństwa na czystej krwi Niemców, Żydowscy mężczyźni oznakowani opaskami
6 mających pełnię praw publicznych i prywatnych, i gwiazdami Dawida, Łódź 1940 r. 11
oraz na Żydów i „mieszańców” posiadających przynajmniej
jednego żydowskiego przodka.

byli wywożeni do gett i obozów Karą za taką działalność było roz- miejsce ukrycia pozostałych. Sąd
tworzonych w okupowanych kra- strzelanie. Chcąc odwieść ludzi specjalny we Lwowie skazał ją
jach Europy środkowej i Wschod- od pomocy Żydom, wprowadzono 10 września 1943 roku na karę
niej. Represje za nieprzestrzega- stosowanie takiej samej kary za śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego
nie wprowadzanych przez Niem- próbę „przestępstwa”, jak i za 1944 roku.
ców zasad były równoznaczne ze czyn dokonany. W obydwu przy- Do pomagających z dobroci serca
śmiercią. Wszystkie te przepisy padkach była to śmierć. należało małżeństwo Bernatowi-
wprowadzano w krajach, które suk- Równie wysoka kara groziła za czów. Ukrywali oni dziewięcioro
cesywnie zajmowała Trzecia Rzesza. ukrywanie Żydów czy pomoc uciekinierów z getta lwowskiego.
Następnym krokiem władz było w ucieczce z getta lub wyrobienie Początkowo utrzymywali ich
wprowadzenie kar dla osób, które fałszywych dokumentów. Pano- z własnych pieniędzy, później fi-
pomagały Żydom. Na zachodzie, wała zasada odpowiedzialności nansowo wspomagał ich Żyd Hal-
w krajach takich jak Holandia czy zbiorowej, która często dotykała ben. Stopniowo do domu Berna-
Węgry, represje były lżejsze. We całe rodziny. Taki los spotkał ukry- towiczów przychodzili kolejni lu-
Francji nie zabijano ratujących, wające Żydów rodziny Kowal- dzie potrzebujący pomocy. Po
najgorszą karą było internowanie skich z Ciepielowa czy Ulmów anonimowym donosie sąd skazał
w obozie czy areszt dla księży ra- z Markowej. Annę Bernatowicz na trzy lata
Plakat antysemickiej wystawy tujących dzieci. Oczywiście zapewne wielu zła- więzienia o zaostrzonym rygorze.
„Żydzi i Francja” (Paryż 1941 r.) 5 Dużo bardziej rygorystyczne mały represyjne przepisy i obawa Jej mąż dostał karę śmierci, której
przepisy panowały na terenach o los swojej rodziny. Innych sku- uniknął dzięki nagłej ewakuacji
W 1935 roku wprowadzono usta- dzisiejszej Polski i Ukrainy, gdzie siły dodatkowe racje żywności. niemieckich urzędów ze Lwowa
wy norymberskie, które określały, ustanowiono kary więzienia już za Mimo wszystko znajdowali się lu- i zwolnieniu wszystkich więźniów.
sam fakt niepowiadomienia policji dzie, których od pomocy bliźnim Wielu ludzi zostało ocalonych
dlaczego i w jaki sposób należy
o opuszczeniu getta przez Żyda. nie odstraszyły drakońskie kary. mimo srogich kar, jakie groziły za
przeprowadzić reformę społe-
Obwieszczenia niemieckie po- Dlaczego pomagano? Motywy pomaganie Żydom. Ich wybawi-
czeństwa. Na mocy tych doku-
czątkowo obiecywały nagrody były różne. Jedni chcieli się wzbo- ciele wykazywali się wielką od-
mentów można było pozbawić
(najczęściej w postaci żywności) gacić, inni pomagali z czystej do- wagą, determinacją i poświęce-
Żydów mienia i obywatelstwa nie-
za składanie meldunków lub też broci serca. Często pomagano niem. Jak mawiał Władysław Bar-
mieckiego. Trzy lata później do-
tłumaczyły łapanki Żydów ochro- znajomym sprzed wojny (lub ich toszewski: Jak się ktoś urodził
szło do „nocy kryształowej” – po-
ną ludności przed możliwą epide- dzieciom). Tak było w przypadku człowiekiem, to łatwiej mu jest być
gromu Żydów zorganizowanego
mią. Później okupant zaniechał Franciszki Ożegalskiej, która wy- człowiekiem, niż stać się świnią.
przez władze państwowe w Niem-
prób tłumaczenia się. Surowymi robiła rodzinie żydowskiej fał- Warto wyryć te słowa w swej pa-
czech. Stanowił on preludium do karami chciał zmusić Polaków szywe dokumenty, dzięki którym mięci. To bardzo ważne zdanie,
Holokaustu. Życie w Niemczech i Ukraińców do współpracy. wydostali się z drohobyckiego a szczególnego znaczenia na-
zmieniło się diametralnie. Z cza- Administracja niemiecka jako getta. Potem pani Franciszka po- biera, kiedy pomyślimy, jak wiele
sem Żydzi zostali zmuszeni do no- dużo poważniejsze przestępstwa mogła im znaleźć kryjówkę. 13 ryzykowali ludzie, którzy mimo
szenia gwiazdy Dawida w wido- kwalifikowała dostarczanie miesz- maja 1943 roku została areszto- strachu i grożących represji zde-
cznym miejscu, ścinania pejsów, kańcom gett gazet, książek, żyw- wana po tym, jak jeden z Żydów cydowali się pomóc słabszym
byli poniżani, a w czasie wojny ności czy przekazywanie listów. złapany przez policję wskazał i prześladowanym.