Page 4 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Raport 2016 - Sprawiedliwi nr 2.

SPRAWIEDLIWI_NR_2_A4_Layout 1 14/07/16 10:45 Page 4
RAPORT 2016: Sprawiedliwi No 2
Sprawiedliwi

w ruchu

narodowym:

Po pierwsze

człowieczeństwo

Natan Byczko // Gimnazjum nr 1 w Łodzi

Protest autorstwa Zofii Kossak-Szczuckiej 9
II Rzeczpospolita była państwem wielonarodowym, w którym
poza Polakami żyli Żydzi, Ukraińcy, Białorusini, Niemcy, Godlewskim pisał tak: Prałat God-
Litwini i inne mniejszości. W państwie, w którym 30 proc. lewski. Gdy wspominam to nazwi-
4 społeczeństwa nie było Polakami, problemy narodowościowe sko, ogarnia mnie wzruszenie.
(...) Ongiś bojowy antysemita, ka-
musiały być jedną z linii podziałów politycznych. płan wojujący w piśmie i słowie.
Zofia Kossak-Szczucka 3 Ale gdy los zetknął go z tym dnem
W słynnym „Proteście” Fron- nędzy, odrzucił precz swoje na-
tu Odrodzenia Polski z 1942 roku stawienie i cały żar swego kapłań-
pisała: …Świat patrzy na tę odznaczony Orderem Sprawiedli- skiego serca poświęcił Żydom.
zbrodnię, straszliwszą niż wszyst- wego wśród Narodów Świata wraz (...) Prezes gminy Czerniaków (...)
ko, co widziały dzieje – i milczy. z nieżyjącym już ojcem. Zmarł opowiadał, jak się prałat rozpłakał
Rzeź milionów bezbronnych ludzi w 2002 roku. w jego gabinecie, gdy mówił o ży-
dokonywa się wśród powszech- Ks. Marceli Godlewski przed woj- dowskiej niedoli i jak się starał
nego, złowrogiego milczenia. (...) ną zajmował wysokie stanowis- pomóc i tej niedoli ulżyć.
Ginący żydzi otoczeni są przez ko w Stronnictwie Narodowym. Jan Mosdorf był przywódcą
samych umywających ręce Piła- W dwudziestoleciu międzywojen- przedwojennego ONR, filozofem
tów (…). Zabieramy przeto głos nym wspierał inicjatywy gett ław- narodowym, a przed wojną aktyw-
Prałat Marceli Godlewski 3
my, katolicy-Polacy. Uczucia na- kowych oraz bojkotu żydowskich nym antysemitą. W 1943 roku
sze względem żydów nie uległy sklepów. Jednak gdy nadeszła został zamordowany pod Ścianą
Te podziały szczególnie doszły do zmianie. Nie przestajemy uważać II wojna światowa, a jego parafia Śmierci w KL Auschwitz, do któ-
głosu po śmierci marszałka Jó- ich za politycznych, gospodar- znalazła się wewnątrz getta war- rego trafił w 1941 roku. W Oświę-
zefa Piłsudskiego w 1935 roku. czych i ideowych wrogów Polski szawskiego, on nie uciekł, cho- cimiu dał się poznać jako człowiek
Radykalizacja dyskursu publicz- (…). Świadomość tych uczuć jed- ciaż mógł. Został, by pomagać. chętny do pomocy i życzliwy dla
nego zaowocowała między in- nak nie zwalnia nas z obowiązku Jego pomoc uratowała życie set- wszystkich współwięźniów nieza-
nymi takim wydarzeniami, jak potępienia zbrodni. Nie chcemy kom żydowskich dzieci. Jako leżnie od narodowości. Po zesła-
getto ławkowe na polskich uczel- być Piłatami. 74-letni schorowany ksiądz mógł niu do obozu śmierci od razu
niach. Ruch narodowy był niewąt- Edward Kemnitz przed 1939 ro- nie tylko wychodzić swobodnie przyłączył się do konspiracyjnej
pliwie środowiskiem, które nie- kiem był jednym z założycieli z getta i przemycać do niego listy, siatki prowadzonej przez rotmi-
chętnie patrzyło na wielonaro- ONR, po jego delegalizacji został pomoc medyczną i wiele innych strza Witolda Pileckiego. Pomagał
dowość społeczeństwa II RP, osadzony w obozie w Berezie ważnych rzeczy. Wypisywał rów- jak tylko mógł. Dzielił się swoimi
a szczególnie na mniejszość ży- Kartuskiej. Podczas wojny czyn- nież fałszywe metryki chrztu, co porcjami żywnościowymi, dostar-
dowską. W tym artykule chciałem nie działał w Radzie Pomocy pomagało Żydom ukryć się po czał korespondencję. Został za-
pokazać, że pomimo własnych Żydom „Żegota”. Nie tylko dofi- „aryjskiej stronie” Warszawy. denuncjowany między innymi za
uprzedzeń i niechęci do Żydów nansował ją na kwotę około 100 W swoim domu w Aninie stworzył pomoc Żydom. Umarł stojąc
wielu członków ruchu narodo- tysięcy złotych, ale także ukrywał sierociniec dla żydowskich dzieci wśród ludzi, których przed wojną
wego potrafiło w czasie Holokau- wraz z ojcem Żydów. Dostarczał uciekających z getta. Domem tym nienawidził.
stu odłożyć swoje poglądy na bok im fałszywe dokumenty, aby mogli zajmowały się siostry zakonne. Ci wszyscy ludzie odrzucili w czasie
i w obliczu cierpienia i zagłady po- bezpiecznie przebywać poza get- Zmarł w 1945 roku. Na zawsze II wojny światowej swoje radykalne,
kazać najpiękniejszą twarz czło- tem. Po wojnie został skazany zostanie zapamiętany przede antysemickie poglądy i poma-
wieczeństwa, pomagając prześla- przez władze stalinowskie w PRL wszystkim jako człowiek, który od- gali Żydom. Pokazali, co to znaczy
dowanym. na 10 lat więzienia za walkę w od- rzucił swoją niechęć do Żydów na być dobrym człowiekiem i Pola-
Do najwybitniejszych postaci tego działach niepodległościowych. rzecz chrześcijańskiego miłosier- kiem. I tak należy ich zapamiętać.
obozu należała Zofia Kossak- Musiał uciekać z Polski. Ten waż- dzia. W 2009 roku został po- *
-Szczucka związana przed wojną ny działacz Obozu Narodowo-Ra- śmiertnie odznaczony Orderem Dziękujemy Panu dr. Adamowi
z katolickimi kręgami narodowy- dykalnego został doceniony do- Sprawiedliwego wśród Narodów Sitarkowi z IPN w Łodzi za pomoc
mi, jedna z założycielek „Żegoty”. piero przez Żydów. W 1983 r. został Świata. Ludwik Hirszfeld o ks. w przygotowaniu artykułu.