Page 553 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

Getto łódzkie

w powojennej literaturze

Powieść Chavy Rosenfarb Drzewo życia opisuje losy społeczności żydowskiej
Łodzi w przededniu i w pierwszych miesiącach II wojny światowej (tom pierwszy),
w dwu pozostałych tomach skupia się na opowiedzeniu historii łódzkiego getta
i jego mieszkańców od utworzenia odrębnej dzielnicy dla Żydów w lutym 1940
roku aż do jej likwidacji latem 1944 roku. Nie jest to jedyna powieść inspirowana
tym tematem. Przez siedem powojennych dekad sięgało po niego wielu pisarzy.
Wśród autorów książek o łódzkim getcie pisanych po wojnie byli zarówno twórcy,
którzy podobnie jak Rosenfarb sami przeżyli piekło getta, jak i ci, którzy znali je
z opowiadań świadków, lektury książek bądź z archiwaliów.
Do pierwszej grupy zalicza się m.in. Ray Eichenbaum. Swoje doświadczenie
przelał na papier w formie wspomnień, opowiadania oraz dramatu. Das Verfah-
ren gegen M.H. Rumkowski [Postępowanie przeciwko M.H. Rumkowskiemu] jest
częścią wydanej w 1996 roku w Wiedniu książki pt. Romeks Odysee. Jugend im
Holocaust zawierającej także autobiograficzną opowieść o młodości w łódzkim
1
getcie. Dramat składa się z trzech aktów i prologu informującego czytelnika
o miejscu akcji i głównej postaci, którą jest sędziwy Żyd, alter ego Przełożone-
go Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie Chaima Mordechaja Rumkowskiego.
Miał on początkowo próbować czynić dobro dla swego ludu, lecz potem dał się
uwieść władzy i dlatego został znienawidzony. Eichenbaum uczciwie przyznaje, że
„gdyby ten stary Żyd nie uczynił tego, co uczynił, autora już by nie było na świecie
i nie napisałby swojej sztuki”. W książce pisarz daje ujście swojej wyobraźni. Po
śmierci w Auschwitz Rumkowski znalazł się w piekle, gdzie na jego prośbę od-
bywa się ponowny proces. Biorą w nim udział duchy, które bronią lub oskarżają
Przełożonego Starszeństwa Żydów. Rumkowski twierdzi, że czynił wszystko, co

1 Ray Eichenbaum, Romeks Odysee. Jugend im Holocaust, Wien 1996. 551