Page 557 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

W getcie łódzkim, które często – z wielu powodów – pozostaje w cieniu
getta warszawskiego, powstało wiele różnorodnych, zachowanych do dziś tek-
stów: dzienniki, opowiadania, wiersze, listy, reportaże. Są one świadectwem
woli życia, woli walki i nadziei na przyszłość w lepszym świecie. Często są też
krzykiem i wołaniem o pomoc. Chociaż ich autorzy zwykle wątpili w możliwość
opisu grozy tamtego świata, są one śladem ich życia i cierpienia. Wartość tych
tekstów nie polega na estetycznym kształtowaniu rzeczywistości, lecz na prze-
słaniu, jakie piszący chcieli zostawić przyszłym pokoleniom. Natomiast litera-
tura, która powstała po zakończeniu wojny i powstaje nadal, próbuje w sposób
artystyczny przybliżyć czytelnikom fenomen łódzkiego getta i jego przywódcy.
Chaim Rumkowski jest w tych obrazach najważniejszą postacią, wokół której
budowana jest fabuła i relacjonowane postawy mieszkańców getta. Na ich
tle wielowątkowa powieść Chavy Rosenfarb zajmuje miejsce szczególne, gdyż
łączy relację bezpośredniego świadka opisywanych wydarzeń z próbą bardzo
obszernej syntezy doświadczeń zróżnicowanej społeczności żydowskiej Łodzi,
która żyła w tym mieście przez wiele dziesięcioleci, a potem została zamknięta
przez nazistów w odrębnej, szczelnie odseparowanej dzielnicy. Pisarka podjęła
próbę stworzenia bogatej i różnorodnej stylistycznie fikcji literackiej i zbudowała
niezwykle plastyczny, a zarazem przekonujący obraz tamtych przerażających,
a jednocześnie intensywnych lat. Powieść Chavy Rosenfarb, ocalałej z koszmaru
Zagłady, jest ważnym i odrębnym głosem opowiadającym o społeczności łódzkich
Żydów, zwłaszcza zaś o tym najtrudniejszym momencie w jej dziejach, jakim był
okres II wojny światowej.

Krystyna Radziszewska