Page 2 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Raport 2016 - Sprawiedliwi nr 1

RAPORT 2016: Sprawiedliwi No 1

Sprawiedliwi:

Trojanie

[ [
Szymon Pawlak // kurator projektu //
Centrum Dialogu im. Marka Edelmana

Dom Grobelnych w Cegłowie 3

Na cmentarzu katolickim pod wezwaniem św. Antoniego Zarówno on, jak i jego żona He- trzymują szefa „Żegoty”. Tortury
w Łodzi, powszechnie nazywanym cmentarzem na Mani, lena, mieli pod opieką po kilkana- i warunki więzienne doprowadziły
wśród tysięcy mogił jest jedna szczególna, w której ście osób – Żydów. jego zdrowie do wyczerpania.
spoczywa Helena Grobelna ps. „Halina”, Sprawiedliwa Cegłów i majątek Grobelnych stał Niedługo po uwolnieniu został
starostą Mińska Mazowieckiego,
się jednym z najważniejszych
wśród Narodów Świata. miejsc, w których organizowano jednak wkrótce po tym, 5 grudnia
pomoc dla ludności żydowskiej 1944 roku, zmarł. Helena Gro-
w województwie mazowieckim. z całej okupowanej Polski. Do naj- belna postanowiła sprzedać dom
2 Julian był chory na gruźlicę i mu- bardziej bohaterskich czynów w Cegłowie i wrócić do Zgierza,
„Trojana” należało zorganizowa-
a potem do Łodzi. W 1987 roku
siał mieszkać na wsi. To właśnie
Cegłów będzie w okresie II wojny nie uwolnienia i uratowanie przed Julian i Helena Grobelni zostali
światowej ośrodkiem działalności pewną śmiercią z rąk gestapo uhonorowani medalem Sprawied-
konspiracyjnej Grobelnych. Mał- Ireny Sendler. W marcu 1944 roku liwy wśród Narodów Świata. He-
żonkowie jeszcze przed wojną za- Grobelny został aresztowany. Po- lena zmarła w 1993 roku. Ich
angażowali się w organizowanie wodem zatrzymania przez ges- historia jest zapomniana, jak grób
opieki społecznej dla najbiedniej- tapo była działalność lewicowa. Heleny Grobelnej, żony „Trojana”,
szych i współpracę z mniejszo- Niemcy nie podejrzewali, że prze- na łódzkim cmentarzu na Mani.
ściami narodowymi. Wynikało to
z przekonań politycznych obojga.
Wybuch II wojny światowej, utrata
państwowości polskiej i tragedia
Holokaustu skłoniły ich do zaan-
gażowania w konspirację. Julian
Helena Grobelna 3 związany był z PPS – Wolność,
Równość, Niepodległość. Mając
duże doświadczenie jeszcze
z czasów I wojny światowej, od
początku okupacji brał udział
Jej grób niczym się nie wyróżnia, w organizowaniu polskiego pod-
wiedzą o nim tylko nieliczni przy- ziemia. O pozycji i dokonaniach
jaciele. Podobnie jest z niezwykłą Grobelnego w Polskim Państwie
historią jej bohaterskiego życia. Podziemnym świadczy fakt, iż
A przecież Helena Grobelna była z ramienia PPS został pierwszym
żoną, przyjaciółką i najbliższą przewodniczącym Rady Pomocy
współpracowniczką jednego z naj- Żydom „Żegota”, która powstała w
bardziej zasłużonych działaczy grudniu 1942 roku. Grobelny stał
Rady Pomocy Żydom, słynnej na jej czele aż do aresztowania
„Żegoty” – Juliana Grobelnego, przez gestapo w marcu 1944 ro-
pseudonim „Trojan”. Oboje byli ku. Jak wspomina go Irena Send-
przez lata związani z Łodzią. Uro- ler: Posiadał rzadko spotykaną
dzili się na przełomie XIX i XX cechę u ludzi na wysokich stano-
wieku – Julian w 1893 roku, He- wiskach – działał w sprawach
lena – w roku 1900. Julian był wielkich i ważnych, a jednocześ-
działaczem Polskiej Partii Socja- nie liczył się dla niego każdy czło-
listycznej, brał udział w II i III Po- wiek. Potrafił okazać zaintereso-
wstaniu Śląskim, następnie roz- wanie każdemu potrzebujące-
począł pracę w łódzkim magistra- mu… W jego towarzystwie, mimo
cie. W 1929 roku Julian Grobelny ciągłego zagrożenia naokoło, mi-
i Helena Adamowicz pobrali się mo grozy, która była wszędzie, ta
i wkrótce przeprowadzili do Za- jego wewnętrzna siła działała tak, Julian Grobelny 3
leszczyk, następnie do Cegłowa że każdy czuł się bezpiecznie. (...)