Page 604 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom trzeci.

Od redakcji

Trzeci tom powieści Chavy Rosenfarb Drzewo życia obejmuje najtragiczniejszy
okres historii łódzkiego getta – od stycznia 1942 roku, gdy rozpoczęły się wy-
wózki mieszkańców żydowskiej dzielnicy w Litzmannstadt do ośrodka zagłady
w Chełmnie nad Nerem, po likwidację getta w sierpniu 1944 roku. Bohaterowie
opowieści, znani z poprzednich tomów, mierzą się z najtrudniejszymi wyborami.
Tom kończy się w momencie deportacji ze stacji Radegast do Auschwitz-Birke-
nau. Zgodnie z życzeniem autorki kolejne strony pozostają puste, co oznacza
niemożność artykulacji doświadczenia obozów. Książkę zamyka klamra – powrót
do początku, do życia.
Podstawą polskiego tłumaczenia powieści było wydanie w języku jidysz z 1972
roku. Nad przekładem trzeciego tomu ponownie pracowało czworo znakomitych
tłumaczy: Joanna Lisek z Uniwersytetu Wrocławskiego, Magdalena Ruta i Marek
Tuszewicki z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Natalia Krynicka z Biblioteki
im. Medema w Paryżu. Do tego wydania zdecydowaliśmy się dodać dziennik
pisany przez Chavę Rosenfarb od 6 maja do 1 września 1945 roku, który do-
skonale uzupełnia powieść, a także artykuł Joanny Lisek będący komentarzem
puentującym monumentalne dzieło pisarki.
Trzeci tom powieści, podobnie jak poprzednie, został opatrzony przypisami,
które pozwolą czytelnikowi lepiej zrozumieć kontekst opisywanych w książce
wydarzeń. Oprócz Chaima Mordechaja Rumkowskiego, Przełożonego Starszeń-
stwa Żydów w Litzmannstadt, i Hansa Biebowa, szefa niemieckiej administracji
getta, na kartach książki pojawiają się inne historyczne postaci, m.in. Chaim
Widawski. W niektórych wypadkach w przypisach pomagamy odszyfrować
informacje o osobach, które były inspiracją pisarki.
Głównym źródłem pozwalającym komentować poszczególne fakty była Kro-
nika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, t. 1–5 (Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, 2009). Cennym uzupełnieniem były: Encyklopedia getta.
Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego (Wydawnictwo Uniwersy-
602 tetu Łódzkiego, 2014), zapiski Jakuba Poznańskiego (J. Poznański, Dziennik