Page 8 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.Jan Karski. Człowiek wolności.

WRZESIEŃ 1939 – WOJNA i KLĘSKA

1 września 1939 roku Polskę zaatakowały prze-
ważające siły niemieckie. Klęska militarna polskiej
armii była dla młodego dyplomaty przygnębiającym
doświadczeniem. Wierzył, że polskie wojsko jest
gotowe walczyć z Niemcami i w kilka dni odeprze
wroga. Stało się inaczej. Podporucznik Jan Kozie-
lewski z całym Piątym Dywizjonem Artylerii Konnej
wycofywał się na wschód.
Nie byliśmy już polską armią. Nie byliśmy baterią
artylerii konnej. Nie byliśmy czymkolwiek, co dałoby
się uznać za wojsko. Byliśmy gromadą zmierzającą do
jakiegoś niezdefiniowanego celu. Na drodze kłębił się
zdezorientowany tłum uciekinierów. Żołnierze poszu-
kiwali swoich oddziałów i dowódców. Cywile podążali
wraz z nimi, spodziewając się najwidoczniej, że wojsko
wie lepiej, co robić. Przez dwa tygodnie ta masa ludz-
ka powoli posuwała się na wschód .
4
17 września 1939 roku od wschodu ruszyła na
Polskę Armia Radziecka. Polska znalazła się w po-
trzasku. W okolicach Tarnopola wycofujący się
żołnierze napotkali oddziały radzieckie. Karski tra-
fił do sowieckiej niewoli.
Dwaj pułkownicy ruszyli zdecydowanym krokiem.
Gdy byli może o pięć kroków od chaty, wyjęli z kabury
swoje pistolety i z rozmachem cisnęli nimi w drzwi.
Tak samo postąpili dwaj kapitanowie. Za nimi, je-
den po drugim, robili tak inni oficerowie: porucznicy
i podporucznicy. Żołnierze przypatrywali się temu
z niedowierzaniem. (...) Kiedy już ostatni karabin
i ostatni bagnet z chrzęstem upadły na stos, kończąc
swą wojenną przygodę, z ciężarówek sowieckich wy-
sypały się dwa plutony żołnierzy. Biegiem rozsypali
się w rzędach po obu stronach szosy, kierując w nas
lufy lekkich karabinów maszynowych. (...) Byłem
jeńcem Armii Czerwonej .
5

Niemcy przekraczają polską granicę – na propagandowym zdjęciu Hansa Sönnke.
Wrzesień 1939 r.; Bundesarchiv, Bild 183-51909-0003/CC-BY-SA
Obwieszczenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Źródło: http://upload.wiki-
8 | Jan Karski. Człowiek wolności media.org/wikipedia/commons/9/91/Oredzie_I.Mościcki_1.09.1939.jpg Bombardowanie Warszawy we wrześniu 1939 r. Bundesarchiv, Bild 183-B23992