Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
  • EN

Plac Bazarowy (obecnie Plac Piastowski)

Plac Bazarowy - (źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi)Plac Bazarowy (lub Bazarny) był przed wybuchem II wojny światowej miejscem, gdzie kwitł handel. Podczas okupacji niemieckiej, tuż po utworzeniu Litzmannstadt Ghetto, plac początkowo funkcjonował niemal tak samo, jak przed wojną – nadal gromadzili się tam handlarze i kupujący. W najbliższej okolicy Placu Bazarowego, przy ulicy Rybnej 8, mieściło się kilka instytucji, między innymi Wydział Kartek Żywnościowych czy Urząd Przydziału Mieszkań. Od grudnia 1941 r. pod tym adresem funkcjonował Wydział dla Przesiedleńców, który pomagał Żydom przywiezionym z Europy Zachodniej. Kilka numerów dalej, przy ul. Rybnej 15 i 21 funkcjonowały szkoły, przekształcone jesienią 1941 r. w kolektywy przesiedleńców z Dusseldorfu. Przy ul. Rybnej 14a mieszkała Hilda Stern Cohen, przywieziona transportem z Frankfurtu nad Menem. Jej wiersze ukazały się po wojnie.

Plac Kościelny

33dPlac Kościelny jest jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc związanych z historią Litzmannstadt Ghetto . Nad placem górują dwie neogotyckie wieże kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W czasie okupacji  mieścił się tam magazyn zrabowanego mienia żydowskiego, a od 1942 r. magazyn rzeczy pozostałych po Żydach zamordowanych w Chełmnie nad Nerem. Kościół nazywany był przez mieszkańców getta „białą fabryką” – w jego wnętrzu unosiło się pierze ze zrabowanej Żydom pościeli. 

 

Rynek Bałucki

Rynek Bałucki - (źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi)Rynek Bałucki w okresie okupacji niemieckiej był jednym z najważniejszych miejsc w Litzmannstadt Ghetto. Było to miejsce ogrodzone drutami kolczastymi, pilnowane przez posterunki niemieckie, do którego dostać się było można tylko za okazaniem specjalnej przepustki. Na rynku i wokół niego umiejscowione były główne punkty administracji niemieckiej i żydowskiej w getcie. W barakach na Rynku Bałuckim mieściła się ekspozytura niemieckiego zarządu getta (Gettoverwaltung), gdzie urzędował Hans Biebow; na rynku funkcjonował też Centralny Sekretariat, gdzie znajdowały się biura Chaima Mordechaja Rumkowskiego, Przełożonego Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie, który pełnił swoją funkcję od października 1939 r. do likwidacji getta. Rynek Bałucki był również placem przeładunkowym, przez który do getta trafiały opał i żywność z podłódzkich miejscowości.

Stacja Radegast - bocznica na Marysinie

 Memoriał Stacja Radegast - wnętrzeBocznica kolejowa na Marysinie, znana obecnie pod okupacyjną nazwą jako stacja Radegast, powstała w 1937 r., ale zaczęła spełniać swoją rolę od kwietnia 1940 r. Początkowo na stację Radegast przywożono żywność i opał dla getta oraz surowce do produkcji ubrań, butów i mundurów dla niemieckiej armii; stąd wyjeżdżały także gotowe wyroby. Od 1941 r. na Radegast przywożono transporty Żydów z Europy Zachodniej, m.in. z Berlina, Pragi, Wiednia i Luksemburga, a także Cyganów z Burgenlandu, a potem również ludność żydowską z likwidowanych gett miast i miasteczek Kraju Warty. Od stycznia 1942 r. z tej stacji Radegast wyruszały transporty Żydów do obozów zagłady - najpierw na północ do Chełmna, potem na południe – do Auschwitz-Birkenau.

Ulica Franciszkańska

ul. Franciszkanska 29 Ulica Franciszkańska była najdłuższą arterią w Litzmannstadt Ghetto. Dla wielu Żydów z Europy Zachodniej stała się ostatnim adresem przed wywózką do obozów śmierci. Jej początek i koniec wyznaczały wartownie niemieckie. W eleganckich kamienicach w jej południowej części, w sąsiedztwie pałacu Biedermanna, działały ważne instytucje. Pod numerem 27, w budynkach parafialnych  zamienionego w magazyn Kościoła Mariawitów, znajdowała się siedziba I rewiru policji żydowskiej. Obok niego funkcjonował Sąd  Doraźny i Komisja Wysiedleńcza, w której na początku 1942 r. sporządzane były listy mieszkańców getta wysyłanych do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.  Przy Franciszkańskiej 29 miała swoją siedzibę szkoła podstawowa, działająca do jesieni 1941 r., a od maja 1942 r. -  Resort Krawiecki. Jesienią 1941 r., po przywiezieniu do getta blisko 20 tysięcy Żydów z Europy Zachodniej, duża ich część została rozlokowana w kolektywach przy ul. Franciszkańskiej. 

© 2020 Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.