Prezydent Miasta Łodzi Hanna Zdanowska
oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
zapraszaja do Łodzi w dniu 29.08.2024 r.
na główne uroczystości upamiętniające
80. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto

Zapraszamy na uroczyste obchody 80. Rocznicy Likwidacji Litzmannstadt Getto.

Główne uroczystości odbędą się 29 sierpnia 2024 r.

29 sierpnia to symboliczna data – w sierpniu 1944 r. z łódzkiego getta wywiezieni zostali przez niemieckich okupantów do Auschwitz-Birkenau ostatni mieszkańcy zamkniętej dzielnicy. Potem getto zostało zlikwidowane.

Łódź, która przed wojną była bardzo ważnym ośrodkiem żydowskiej kultury, nauki i handlu, pamięta o swoich mieszkańcach, a także o tysiącach Żydów z podłódzkich miasteczek oraz wielu miast w Europie, którzy stracili tu życie lub stąd zostali wywiezieni do obozów zagłady.

29 sierpnia | czwartek – Uroczystości główne

10:30 – otwarcie wystawy Henryk Ross. Od świtu do zmierzchu. Fotografie z łódzkiego getta z lat 1940-1944.

Koncepcja wystawy: Lilka Elbaum
Kurator: Krzysztof Jurecki
Kurator i producent: Jerzy Maciej Koba
Wstęp wolny
Miejsce: Dom Przedpogrzebowy / cmentarz żydowski, ul. Bracka 40 (wejście od ul. Zmiennej).
Organizator: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi.
Opis: Henryk Ross był fotografem, który miał za zadanie wykonywać zdjęcia propagandowe dla administracji niemieckiej, ale w ukryciu udało mu się utrwalić życie w łódzkim getcie: egzekucje, śmierć, narodziny, śluby, wywózki. Jego negatywy i prace z lat 1940-1944, zakopane w ziemi, zostały wydobyte po wojnie. Są one unikalnym zapisem życia i Zagłady Żydów łódzkich i tych, deportowanych do getta z podłódzkich miast oraz z Europy okupowanej przez nazistów. Pochodzą ze zbiorów Muzeum of Fine Arts (MFA) w Bostonie i Art Gallery of Ontario (AGO) w Toronto. Powyższe instytucje udostępniły część swojej kolekcji Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi, aby wystawa stała się pomnikiem pamięci o getcie.

---

11:00 – Uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy pod pomnikiem pamięci łódzkich Żydów na cmentarzu żydowskim w Łodzi. PL/ENG, tłumaczenie na PJM.

Miejsce: Cmentarz żydowski | ul. Bracka 40
Uroczystości transmitowane będą w Internecie na portalu Facebook – fb.com/centrumdialogulodz oraz youtube.com/centrumdialogulodz

---

12:00 – Uroczystości oficjalne na Stacji Radegast (składanie kwiatów i zniczy). PL/ENG, tłumaczenie na PJM

Miejsce: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast | al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12
Uroczystości transmitowane będą w Internecie na portalu Facebook – fb.com/centrumdialogulodz oraz youtube.com/centrumdialogulodz

---

Po uroczystościach głównych ze Stacji Radegast w kierunku Starego Rynku wyruszy Marsz pamięci. PL/ENG

Start: Stacja Radegast.
Organizatorzy: Archidiecezja Łódzka, kard. Grzegorz Ryś, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Marsz Żywych.

Marsz rozpoczyna się o godz. 12:30 na Stacji Radegast tuż po ceremonii złożenia wieńców i prowadzić będzie przez Pomnik Martyrologii Dzieci, Pomnik Polaków Ratujących Żydów w Parku Ocalałych oraz Kuźnię Romów, kończąc przy Pomniku Dekalogu w Łodzi.

Przy każdym przystanku odbywa się 10-minutowy postój, podczas którego usłyszymy utwór poetycki lub fragment wspomnień oraz zostanie odmówiona modlitwa przez przedstawiciela wyznania lub mniejszości. Wśród modlących się będą: Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce Roman Kwiatkowski, Arcybiskup Metropolita Łódzki Kardynał Grzegorz Ryś oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.
Będzie to wyjątkowa okazja do modlitwy, refleksji i wspólnego upamiętnienia tragicznych wydarzeń naszej wspólnej historii.

Zapraszamy do udziału w marszu, który łączy pokolenia i różne wyznania w jednym celu – uczczenia pamięci tych, którzy zginęli oraz tych, którzy pomagali ratować życie.

---

19.00 – Uroczysty koncert z okazji 80. rocznicy Likwidacji Litzmannstadt-Getto w wykonaniu Chóru i Orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi i Chóru Żydowskiego CLIL. PL/ENG

Bezpłatne wejściówki do pobrania w kasie Teatru Wielkiego.
Miejsce: Teatr Wielki, plac Dąbrowskiego
Organizatorzy: Teatr Wielki w Łodzi, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce.
W programie koncertu, który zaprezentuje Teatr Wielki w Łodzi znajdą się m.in. pieśni z łódzkiego getta zaaranżowane specjalnie na potrzeby koncertu na kilka chórów i orkiestrę. Andrzej Seweryn i Milena Lisiecka odczytają fragmenty pamiętników z Getta oraz fragmenty powieści Chavy Rosenfarb „Drzewo życia”. Kantor Benjamin Muller odśpiewa m.in. Av Horachamim Samuela Malawsky’ego z udziałem chóru męskiego, pianistka Julia Kociuban wykona Rapsodię Hebrajską Aleksandra Tansmana, a sławna skrzypaczka Leila Josefowicz zagra, z towarzyszeniem orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi pod batutą Rafała Janiaka, II część Koncertu skrzypcowego g-moll op. 26. Maxa Brucha. Koncert zakończy ekspresyjny poemat wokalno-symfoniczny Exodus Wojciecha Kilara oparty na jednym krótkim temacie wywiedzionym z folkloru żydowskiego. Biorąc pod uwagę szczególną rangę wydarzenia i wyjątkowy walor artystyczny programu oraz niepowtarzalny charakter koncertu zachęcamy do jego obejrzenia. Koncert będzie również dostępny za pośrednictwem transmisji na żywo, na portalu Drzwi do kultury.

---

Pozostałe wydarzenia tego dnia:

16:00 – Spacer śladami „Dziennika” Dawida Sierakowiaka. Prowadzenie: Aleksandra Ciach, Centrum Inicjatyw na rzecz rozwoju REGIO. PL

Udział jest płatny, 20 zł / osoba, płatność na miejscu u organizatora.
Start: Plac Kościelny, od strony ul. Zgierskiej.
Organizator: Centrum Inicjatyw na rzecz rozwoju REGIO.

28 sierpnia | środa – Dzień Ocalałych / 20-lecie Parku Ocalałych w Łodzi

10:00 – Ocalali w dokumencie: Marian Turski Mój najważniejszy dzień reż. Michał Bukojemski [67 min.]. PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.

---

11:15 – Ocalali w dokumencie: Mietek Wajntraub / Mitchell Winthrop. Lessons from Mitch, reż. Klaudia Siczek [10 min.] PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Mitchell (Mitch) Winthrop to Mietek Weintraub, urodzony w Łodzi w średniozamożnej rodzinie w 1926 roku, uczeń prywatnego gimnazjum Kacenelsona, zabawowy gość – jak o sobie mówi, od 1940 roku zmuszony do życia w getcie. Tam musiał nauczyć się pracować i walczyć o przetrwanie. Jego ojciec zmarł w getcie z głodu, matka i członkowie rodziny zginęli w obozach, ale on przeżył i chciał żyć. Film Klaudii Siczek powiada o pełnym optymizmu i radości życia człowieku, którego pasją stał się bilard. W klubie bilardowym spędza swój wolny czas od 50 lat, a jednocześnie zaraża innych swoim uśmiechem i poczuciem humoru. W 2012 roku napisał wspomnienia „The Arrival: I sought God in Hell”. Dokument zrealizowany przez wnuczkę Mariana Turskiego, rówieśnika Mitcha.

---

11:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Kovner, Leon loves the sea and we love Leon oraz Art_opening_1940, Elyasaf Kovner [10 min.]. ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.

---

11:45 – Ocalali w dokumencie: Tova Ben Zvi. Świat Tovy, reż. Michał Bukojemski [37 min.]. PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.

---

12:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Weintraub. Leon – chłopiec, który przeżył piekło, autor: Jacek Tokarczyk, prod. TVP3 Łódź dla TVP Historia [13 min.]. PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Leon Weintraub ma 96 lat. Jest jednym z ostatnich żyjących "lodzermenschów". Urodzony i wychowany w Łodzi, więziony w getcie na terenie miasta, Ocalały z Holocaustu. Na co dzień mieszka w Szwecji, jednak swoje rodzinne miasto odwiedza wyjątkowo chętnie i tak często, na ile to możliwe.

---

13:00 – Ocalali w dokumencie: Chava Rosenfarb. Chava Rosenfarb: That Bubble of Being, reż. Josh Waletzky, prod. League for Yiddish [50 min.]. PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.

---

14:00 – Ocalali w dokumencie: Halina Elczewska. Halina Elczewska w Łodzi, prod. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi [27 min.]. PL

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Opis: Do wybuchu wojny Halina wraz z siostrami, starszą Jadwigą i Inką, mieszkała przy ul. Łąkowej 3/5. Uczyła się w gimnazjum im. Orzeszkowej przy al. Kościuszki 21.
Po wybuchu wojny rodzina przeprowadziła się na teren Bałut, w getcie mieszkali przy ul. Brzezińskiej 39.  Przeżyli w getcie niemal do końca, do likwidacji. Zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau 24 sierpnia 1944 r. Tam zginął jej mąż, rodzice i młodsza siostra Inka.
Po wojnie Halinka była wiceburmistrzem Mieroszowa, potem wraz z Jadwiga i jej mężem, Arnoldem Mostowiczem, przeniosła się do Wrocławia, gdzie była dyrektorem szkoły radców zakładowych.
W sierpniu 2004 roku z inicjatywy Haliny Elczewskiej, z poparciem prezydenta Jerzego Kropiwnickiego, zostaje założony w Łodzi Park Ocalałych.

---

15:00 – 20-lecie Parku Ocalałych. Spacer drugi. Prowadzenie: Grażyna Ojrzyńska, twórczyni parku (oprowadzanie w języku polskim) oraz Justyna Tomaszewska, przewodniczka po Łodzi Just Łódź (oprowadzanie w języku angielskim). PL/ENG

Start: parking przed budynkiem Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.

---

16:00 – Ceremonia nadania nowych drzew pamięci PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Miasto Łódź i Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Opis: Od 2004 roku w Parku Ocalałych sadzone są drzewa pamięci dedykowane osobom, bądź rodzinom, które przeżyły wojnę. Co roku dochodzą nowe nazwiska. Sadzą je Ocalali, albo ich potomkowie, dzieci, niekiedy wnukowie, którzy przyjeżdżają z różnych zakątków świata. W tej chwili w Parku Ocalałych jest już ponad 660 drzew pamięci.

---

17:00 – Młodość dodała nam siły – rozmowa z Marianem Turskim, Ocalałym z łódzkiego getta o organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie i z dr Ewą Wiatr z Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadzenie: dr Joanna Podolska, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. PL/ENG

Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Opis: Praktycznie zaraz po zamknięciu getta, setki młodych ludzi, zamiast do ciasnych mieszkań w gęsto zabudowanym miejskim terenie getta, zamieszkała w niewielkich domkach na Marysinie i zaczęła organizować życie według wzorów kibucowych. Stopniowo powstawały kolejne grupy młodzieży, które łączyły przede wszystkim przekonania polityczne lub religijne, więzi środowiskowe bądź towarzyskie. Młodzi ludzie mieli pod opieką ogrody i sady, uczyli się pracować na roli, ale wykonywali też inne prace. Jednak przede wszystkim organizowali życie kulturalne i grupy samokształceniowe, biblioteki, odczyty, kółka zainteresowań, wydawali gazetkę. Młodzież w getcie dyskutowała o literaturze i polityce, kłóciła się o przyszły powojenny kształt Polski i jak powinno wyglądać nowe państwo żydowskie. Ale też pomagała sobie nawzajem. Choć grupy stopniowo rozlatywały, młodzież nadal spotykała się w domach, często wspierała. W wielu przypadkach więzi przetrwały próbę czasu, a nawet trwały przez długie dziesięciolecia. O organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie  porozmawiamy z badaczką dr Ewą Wiatr, a przede wszystkim z Ocalałych Marianem Turskim.

---

18:30 – Koncert w przestrzeni parku z okazji 20. rocznicy powstania Parku Ocalałych. Dźwięki pamięci, Robert Stefański (klarnet). PL

Miejsce: Głaz pamiątkowy / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.

---

19:00 – Koncert w przestrzeni parku z okazji 20. rocznicy powstania Parku Ocalałych. Ślad obecności, Katarzyna Jackowska-Enemuo (śpiew, akordeon). PL

Miejsce: Początek Alei Arnolda Mostowicza / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.

---

20:00 – Do not despair / Nie rozpaczaj – koncert dedykowany Ocalałym z łódzkiego getta. Wykonawcy: Alan Bern (fortepian), Sveta Kundish (śpiew), Mark Kovnatskiy (skrzypce), Fabian Schnedler (śpiew), Martin Lillich (kontrabas), Łucja Herszkowicz, Yuri Vedenyapin (śpiew) PL/ENG

Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Wstęp wolny.

---

Przez cały dzień dostępne będzie stoisko z książkami wydanymi przez Centrum Dialogu i książkami Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.

Patronat honorowy:

Patronat medialny:

Dofinansowano: