Page 10 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. "Fragmenty pamięci".

Fragmenty pamięci Fragments of memory

We wrześniu 2022 roku minęło 80 lat od tzw. Wielkiej Szpery, akcji wywiezienia z łódzkiego getta
do Chełmna nad Nerem niemal 20 tys. osób na śmierć, w tym kilku tysięcy małych dzieci. Historia
zamkniętej dzielnicy utworzonej dla łódzkich Żydów przez Niemców w 1940 roku na terenie starego
miasta i Bałut, dzieli się na czas przed Szperą i po Szperze. To historia o rozpaczy i o cierpieniu. Ale też
o pamięci, która trwa.
Wielkiej Szperze dedykowany był cykl wydarzeń przygotowanych przez Centrum Dialogu im. Marka
Edelmana w Łodzi na przełomie sierpnia i września 2022 roku, w ramach organizowanych przez
Miasto Łódź obchodów 78. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto oraz 80. rocznicy Wielkiej Szpery:
w programie były uroczystości upamiętniające, wykłady, koncerty, projekcje filmowe, spacery i dzia-
łania artystyczne, a także lekcje, wystawy i publikacje, ale przede wszystkim spotkania i rozmowy
z Ocalałymi.
Wystawa Fragmenty pamięci składa się z opowieści o tych, którzy przeżyli wojnę i mają swoje drzew-
ka w Parku Ocalałych, posadzone przez nich samych lub ich bliskich, oraz z przypomnienia historii
Wielkiej Szpery z września 1942 roku – tych kilku dni, które wstrząsnęły gettem. Mimo upływu wielu
dziesięcioleci od wojny Ocalali nieustająco wracali i wracają do tego, co działo się wtedy w getcie.
I zdają sobie sprawę, że powinni młodemu pokoleniu mówić, czym była wojna, aby takie straszne
zbrodnie się nie powtarzały. Nieustająco też apelują o pamięć oraz zaangażowanie w zwalczanie zła
i nienawiści na świecie.

Na naszej wystawie pokazujemy jednak nie tylko historie Ocalałych i ich rodzin sprzed wojny i z getta,
ale mówimy również, jakie były ich późniejsze losy. Zarówno tych, którzy zostali w Polsce, jak i tych,
którzy zamieszkali w różnych krajach i na różnych kontynentach, opowiadamy także o ich dzieciach
i wnukach – wielu z nich także angażuje się w budowanie mostów między ludźmi i narodami.

W 2022 roku uroczystości upamiętniające łódzkie getto odbywały się w cieniu wojny w Ukrainie, dla-
tego przesłanie dialogu i pokoju miało szczególny wymiar. Przypomnieliśmy Stellę Szafir, nastolatkę
wywiezioną z getta i zamordowaną przez Niemców w czasie Wielkiej Szpery we wrześniu 1942 roku,
ale też Polinę, ukraińską dziewczynkę zamordowaną wraz z rodzicami przez rosyjskich dywersantów
w lutym 2022 roku w Kijowie. Bo, niestety, historia wciąż się powtarza, a dzieci giną w wojnach wywo-
łanych przez dorosłych, którzy nie potrafią wyciągać wniosków z przeszłości.

Dlatego wciąż przypominamy historię II wojny światowej, historię łódzkiego getta i Wielkiej Szpery,
mówimy o zamordowanych w gettach i obozach, ale pokazujemy też historie osób Ocalałych i chcemy
za nimi powtarzać i uczyć, że nie ma nic ważniejszego niż Życie i Miłość, że nienawiść jest złem,
a Dobro i Miłość mogą ocalać. Ludzi i świat. A przynajmniej choć trochę uczynić go lepszym.

Joanna Podolska,
dyrektor Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi
Łódź, sierpień-wrzesień 2022

10