Page 200 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Zenia Larsson - Cienie przy drewnianym moście.

Jest to „niepamięć na kredyt”, przyjdzie bowiem czas na spłatę długu
i odzyskiwanie pamięci, które staną się dla Zeni Larsson najważniejsze.
W 1955 roku, w dziesiątą rocznicę zakończenia wojny, pochłonięta pracami
nad rzeźbami, przeczytała wywiady szwedzkiego pisarza Olofa Lagercrantza,
szefa działu kulturalnego w gazecie „Dagens Nyheter”, przeprowadzone
w Niemczech z przedstawicielami różnych pokoleń. Wywiady te Zenia Mar-
cinkowska - Larsson uznała za formę pominięcia głosu jej bliskich. Zabrakło
jej w tych relacjach głosów indywidualnych historii żydowskich, zabrakło
perspektywy, w której rozpoznałaby swoje doświadczenie. Nie znalazła
też w nich żadnej opowieści o getcie w Łodzi. W 1985 roku, wspomina-
jąc raporty Lagercrantza, Zenia napisze: „Nie można zapomnieć o getcie
w Łodzi. O moich bliskich, którzy tam zginęli, tysiącach istnień, które wła-
śnie tam straciły życie, ich los utknął w debacie, która – przynajmniej dla
mnie – wydawała się obca rzeczywistości, abstrakcyjna, teoretyczna. Nie
było w niej miejsca dla pojedynczego, małego człowieka. Ta strona historii
została zapomniana. A przecież nasza historia odbija się w losie jednostki”
(Mellan gårdagen och nuet). I właśnie takie indywidualne losy rodziny Le-
winów i ich sąsiadów z ulicy Marysińskiej 27 opisała w Cieniach przy drew-
nianym moście, wykorzystując swoje osobiste doświadczenie wyniesione
z getta łódzkiego.

Znaczenie pierwszej powieści

Powieść Zeni Larsson, która została wydana jako kolejny tom Biblioteki
Centrum Dialogu, stanowi pierwszą część trylogii tej autorki, na którą
składają się ponadto: wydany w 1961 roku drugi tom pt. Długi świt (szw.
Lång är gryningen) oraz trzeci pt. Życie ku spotkaniu (szw. Livet till mötes)
z 1962 roku. Akcja trylogii toczy się wokół losów Pauli Lewin od chwi-
li przeniesienia jej z rodziną do getta i lat uwięzienia w nim (Cienie przy
drewnianym moście), przez końcowe chwile wojny i wyzwolenie w obozie
koncentracyjnym w Bergen-Belsen (Długi świt) oraz emigrację i rozpoczęcie
życia na nowo w Szwecji (Życie ku spotkaniu). Nie ulega wątpliwości, że
trylogia jest autofikcją, czyli spisaniem biografii w formie powieściowej,
która pozwala na swobodniejsze unikanie tematów, pominięcie postaci
autentycznych, wymyślenie postaci, formalne eksperymenty, czasem uprosz-
200 czenia.