Szpera '42

There is no translation available.

Wielka Szpera stała się najważniejszym momentem w dziejach getta, w jej wyniku z getta wywieziono ponad 15 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia. Był to moment najbardziej tragiczny, najczęściej wspominany. Najpewniej dlatego, że jej ofiarą padły maleńkie dzieci. Do transportów szły dzieci z sierocińców, przytułków, szpitali, dzieci odrywano od matek i bliskich. Całkowity zakaz opuszczania domów (z niem. Allgemeine Gehsperre) został wprowadzony 5 września 1942 roku i trwał do 12 września. Był poprzedzony słynnym przemówieniem Chaima Mordechaja Rumkowskiego wygłoszonym 4 września 1942 r. na tzw. placu strażackim, a zaczynającym się od słów „Ponury podmuch uderzył getto. Żądają od nas abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego – naszych dzieci i Starszych. (…) W moim wieku, muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki – dajcie mi swoje dzieci!

We wrześniu 2012 r. w ramach obchodów 70. rocznicy Wielkiej Szpery, odbył się w Łodzi spektakl „Szpera ’42”.

„Szpera '42" to projekt międzynarodowy i multidyscyplinarny, łączący w sobie różnorodność sztuk: muzykę, taniec, fotografię, sztukę video i teatr. Jest podróżą do autentycznych miejsc i historii z łódzkiego getta, jest spotkaniem z mieszkającymi tam ludźmi i opowieścią o ich życiu. Jest próbą podjęcia szczerego, żywego dialogu z pamięcią getta i skonfrontowaniem jej z współczesnym, codziennym życiem przestrzeni miasta w którym mieszkamy - naszym życiem.

Prezentacja spektaklu miała miejsce 29 sierpnia oraz 4 września w ramach obchodów 68. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto oraz 70. rocznicy „Wielkiej Szpery”.

Zapraszamy do obejrzenia zarówno relacji filmowej przygotowanej przez Grupę Filmową, jak również reportażu fotograficznego Kamili Bogulewskiej.

Rejestracja filmu oraz dokumentacja fotograficzna zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Muzeum Historii Polski w Warszawie, w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.

 

Żydowskie dzieci wywozone do obozu zaglady w czasie Wielkiej Szpery (źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi)We wrześniu 2012 roku przypada 70. rocznica tzw. Wielkiej Szpery, akcji przeprowadzonej przez Niemców na terenie łódzkiego getta. W jej wyniku z getta wywieziono ponad 15 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia. Tym samym zakończyła się trwająca od stycznia do września akcja wywożenia Żydów do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof).

 

Spektakl „Szpera ‘42”

"Szpera '42" to projekt międzynarodowy i multidyscyplinarny, łączący w sobie różnorodność sztuk: muzykę, taniec, fotografię, sztukę video i teatr. Jest podróżą do autentycznych miejsc i historii z łódzkiego getta, jest spotkaniem z mieszkającymi tam ludźmi i opowieścią o ich życiu. Jest próbą podjęcia szczerego, żywego dialogu z pamięcią getta i skonfrontowaniem jej z współczesnym, codziennym życiem przestrzeni miasta w którym mieszkamy - naszym życiem.

Prezentacja spektaklu miała miejsce 29 sierpnia oraz 4 września w ramach obchodów 68. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto oraz 70. rocznicy „Wielkiej Szpery”.

Zapraszamy do obejrzenia zarówno relacji filmowej przygotowanej przez Grupę Filmową, jak również reportażu fotograficznego Kamili Bogulewskiej.

Rejestracja filmu oraz dokumentacja fotograficzna zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Muzeum Historii Polski w Warszawie, w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.

1 ZACHODNIAZACHODNIA 14
To jedno z najmniej znanych, a najważniejszych miejsc w łódzkim getcie. Przy ul. Lutomierskiej 13 znajdowały się biura żydowskiej straży ogniowej. Na tyłach budynku mieściły się koszary straży ogniowej. To tam przemawiał Chaim Mordechaj Rumkowski, Przełożony Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie. Stawiano mu podium, ustawiano mikrofony i głośniki, by słowa prezesa były słyszane jak najdalej.
Budynki przy ul. lutomierskiej 13 nie istnieją, stanęły w ich miejscu bloki. Przetrwał tylko jeden z domów w głębi (ul. Zachodnia 14). To na jego tle przemawiał Rumkowski we wrześniu 1942, gdy wzywał mieszkańców getta, by oddali swoje dzieci dla ratowania innych.

2 MOST 2MOST
Z getta wyłączone były ulice Zgierska i Limanowskiego, które należały do aryjskiej części Litzmannstadt. Jeździł nimi tramwaj i samochody. Getto - przecięte tymi ulicami - zostało rozdzielone na trzy części. Najpierw w określonych godzinach otwierane były specjalne bramy, którymi mieszkańcy mogli przechodzić z jednej części do drugiej. Latem 1940 roku wybudowano trzy drewniane mosty, które łączyły fragmenty getta i pozwalały ludziom przechodzić nad ulicami.

 

 

3 KOSCIOL 2KOŚCIÓŁ
W czasie II wojny światowej Kościół WNMP znalazł się w obrębie łódzkiego getta. Dla tysięcy Żydów, mieszkających w getcie, kościół z czerwonej cegły i stojący obok niego drewniany most nad ul. Zgierską to najważniejsze symbole getta. W 1942 r. naziści przekształcili świątynię w magazyn rzeczy zrabowanych Żydom. Od wiosny do jesieni 1942 r – przywożono tam ubrania po ludziach zamordowanych w Chełmnie nad Nerem. Niektórzy odnajdowali wśród nich odzież swoich bliskich, wywiezionych z getta. Potem wewnątrz kościoła powstała sortownia pierza i puchu. Żydzi nazywali wówczas to miejsce “białą fabryką”, a Matkę Boską – patronkę świątyni - Maryją od puchu.

4 PLAC KOSCIELNYPLAC KOŚCIELNY 4
W narożnym budynku przy ul. Zgierskiej powstawała “Kronika Getta Łódzkiego”, jeden z najważniejszych dokumentów II wojny światowej. Kronikarze gromadzili dokumenty dotyczące funkcjonowania getta, zarówno obwieszczenia, plakaty i okólniki, jak przemówienia Rumkowskiego, dokumenty po deportowanych – ich paszporty, dowody czy prywatne listy. W wydziale statystycznym pracowali fotografowie getta i graficy tworzący materiały propagandowe, pokazujące, że getto jest przydatne. Duża część tych dokumentów przetrwała do dziś – znajduje się w Archiwum Państwowym w Łodzi.

 

5 WOJSKA POLSKIEGOPODWÓRKO, UL. WOJSKA POLSKIEGO 16
W latach 1940-1944 na łódzkich Bałutach i na Starym Mieście w starych kamienicach
żyło prawie 200 tys. osób. W każdej kamienicy mieszkały żydowskie rodziny. Dzieci, ich rodzice, dziadkowie, wujkowie, sąsiedzi. dorośli ciężko pracowali, brakowało
żywności, szerzyły się choroby, ale dzieci – jak to dzieci – bawiły się. Aż do września 1942 r.

 

 

6 DOM KULTURY DOM KULTURY, UL. KRAWIECKA 3
W tym niewielkim budynku, gdzie dziś jest osiedlowy sklep, kiedyś było kino. Sala miała 400 miejsc i scenę, gdzie mogła występować zarówno orkiestra symfoniczna jak i trupa teatralna. Dom Kultury został powołany do życia 1 marca 1941 roku. Mieszkańcy getta chętnie słuchali zarówno koncertów muzyki poważnej jak i lekkiego repertuaru rewiowego. W skład zespołu wchodzili wybitni przedwojenni artyści żydowscy, m.in. Mosze Puławer, Róża Bloch, orkiestrą dyrygował Dawid Bajgelman. Po przybyciu do Litzmannstadt transportów z Pragi, Berlina i Wiednia występowali tu wirtuozi światowej muzyki, ale też dzieci z sierocińców. Latem 1943 budynek został przekształcony w resort kołder i kocy.

7 SZPITAL SZPITAL
Budynek wybudowano tuż przed wojną dla potrzeb Kasy Chorych. Był jednym z najbardziej eleganckich gmachów na Bałutach. W czasie wojny mieścił się w nim powołany przez Rumkowskiego Wydział Zdrowia i Szpital nr 1. W jednym ze skrzydeł było prywatne mieszkanie Przełożonego Starszeństwa Żydów w getcie. Do września 1942 roku służba zdrowia w getcie funkcjonowała w miarę normalnie. Przeprowadzano badania, wypisywano recepty, choć przede wszystkim karty zgonu. Dopiero podczas “szpery”, szpitale zostały zlikwidowane. Niemcy wywieźli wszystkich chorych do Chełmna nad Nerem. Potem mieścił się tutaj punkt zborny dla ludzi, których przeznaczono do wysiedlenia z getta.

Wielka Szpera

Od stycznia do maja 1942 r. zesłano na śmierć 55 tys. Żydów z łódzkiego getta oraz blisko 5 tys. Cyganów z Austrii, ale właśnie jesienna akcja Wielkiej Szpery stała się najważniejszym momentem w dziejach getta, najbardziej tragicznym, najczęściej wspominanym. Najpewniej dlatego, że jej ofiarą padły maleńkie dzieci. Do transportów szły dzieci z sierocińców, przytułków, szpitali, dzieci odrywano od matek i bliskich. Nie ma chyba nikogo, kto przeszedł łódzkie getto i nie został przez te wydarzenia osobiście dotknięty. Wspomnienia Szpery pojawiają się we wszystkich relacjach, dziennikach, wywiadach. Dzieje getta Litzmannstadt dzielą się na okres sprzed Szpery i po Szperze...
Samo słowo „Szpera” pochodzi od niemieckich słów Allgemeine Gehsperre – które oznaczają całkowity zakaz opuszczania domów. Został on wprowadzony 5 września 1942 roku i trwał do 12 września. Był poprzedzony słynnym przemówieniem Chaima Mordechaja Rumkowskiego wygłoszonym 4 września 1942 r. na tzw. placu strażackim, a zaczynającym się od słów „Oddajcie mi swoje dzieci...”. Dzieci zostały wywiezione, a getto Niemcy przekształcili w obóz pracy. Od tego czasu wszyscy, którym udało się uratować ze Szpery musieli ciężko pracować.

Od lutego do grudnia 2012 r. realizowany jest przez Centrum Dialogu projekt edukacyjny „Oddajcie mi swoje dzieci...” w szkołach ponadpodstawowych na terenie Łodzi i w kilku miastach województwa (lekcje, prezentacja wystawy, projekcja filmu „Z głębokości wołam...” w reż. Wojciecha Gierłowskiego, wspólne czytanie fragmentów dzienników pisanych przez dzieci, rozmowy z uczniami itd.).
Kulminacją roku będzie cykl wydarzeń w pierwszych dniach września: min. spektakl „Szpera ‘42” w reżyserii Tomasza Rodowicza (Łódź) i Ruth Osterman (Izrael, Tel Awiw) realizowany w koprodukcji z Teatrem Chorea, w którym uczestniczyć będą artyści z Polski i Izraela, a także inne wydarzenia.

Sejm RP ogłosił rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka, lekarza z warszawskiego getta, który poszedł na śmierć ze swoimi wychowankami. Także w łódzkim getcie podczas Szpery do transportów szły opiekunki razem z dziećmi z sierocińców. Łódź miała swoich doktorów Korczaków, dlatego najważniejszym tematem, wokół którego organizowane będą tegoroczne uroczystości będzie wywózka dzieci we wrześniu 1942 roku.

Więcej o historii Wielkiej Szpery.

Zapraszamy Państwa do udziału w uroczystościach upamiętniających to wydarzenie.

Poniżej program uroczystości :

Wydarzenia oficjalne

29 sierpnia 2012

   godz. 11.00 – uroczystości religijne na cmentarzu żydowskim w Łodzi
   godz. 12.00 – uroczystości oficjalne na stacji Radegast
   godz. 13.30 – otwarcie  wystawa „Wielka Szpera – wrzesień 1942”. Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83
   godz. 14.00 - nadanie drzewek ocalałym z Litzmannstadt Getto i wręczenie certyfikatów w Parku Ocalałych
   godz. 18.00 - spektakl „Szpera ‘42”  - polsko-izraelski projekt teatralny w przestrzeni miejskiej, początek: ul. Zachodnia 14
4 września 2012
   godz. 11.00 - Marsz Pamięci –  symboliczny marsz Łódzkiej Młodzieży na stację Radegast.
                      Początek:  ul. Łagiewnicka 36.  Koniec: stacja Radegast
   godz. 18.00 – spektakl w przestrzeni miejskiej „Szpera ‘42”  - polsko-izraelski projekt teatralny. Początek: ul. Zachodnia 14

GOSPODARZE UROCZYSTOŚCI:  Prezydent Miasta Łodzi, Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi

Prezydent Miasta Lodzi Hanna Zdanowska Gnima Wyznaniowa Żydowska w Łodzi

Patronat honorowy: Wojewoda Łódzki, Marszałek Województwa Łódzkiego, Ambasador Izraela w Polsce, Ambasador Niemiec w Polsce, Rzecznik Praw Dziecka

ORGANIZATORZY: Centrum Dialogu im. M. Edelmana w Łodzi, Muzeum Tradycji Niepodległościowych
, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi

Centrum DialoguMuzeum Tradycji NiepodleglosciowychGnima Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
Współorganizatorzy: Archiwum Państwowe w Łodzi, Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense, Stowarzyszenie Teatralne Chorea, Instytut Pamięci Narodowej - Oddział Łódź

Archiwum Państowe w Łodzi   Fundacja Momentum Iudaicum LodzenseStowarzyszenie Teatralne ChoreaInstytut Pamięci Narodowej - oddział łódzki

Partnerzy:  Stowarzyszenie Byłych Mieszkańców Łodzi w Izraelu, Studenckie Radio Żak
Spektakl „Szpera’42” - Projekt dofinansowany przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu "Patriotyzm Jutra"  oraz Ambasadę Izraela, Instytut Polski, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Israel Lottery, Instytut Adama Mickiewicza

Muzeum Historii Polski  Patriotyzm Jutra  Ambasada Izraela  Instytut PolskiMKiDN   logo-irgun-s
PAIS TARBURT Inastytut Adama Mickiewicza

Wydarzenia towarzyszące:

Lipiec - wrzesień - Wystawa „Dzieci z łódzkiego getta” w Domu Przedpogrzebowym przy cmentarzu żydowskim w Łodzi (Instytut Tolerancji/Centrum Dialogu/ Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense/Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi)

24 sierpnia (piątek)
   godz. 18
– „Szpera ’42. PROLOG”
- polsko-izraelski projekt teatralny  w ramach Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Retro/per/spektywy  - Teatr Szwalnia, ul. Andrzeja Struga 90
   godz. 20.30 – projekcja filmu „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973), Polska; 119’, reżyseria i scenariusz Wojciech Jerzy Has (na postawie opowiadania Brunona Schulza pod tym samym tytułem;), zdjęcia: Witold Sobociński; muzyka: Jerzy Maksymiuk (Stary Rynek) (projekcja w ramach Letniego Kinematografu Rozrywkowego)
30 sierpnia (czwartek)
   godz. 18
- Premiera książki Moniki Polit „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu". MORDECHAJ CHAIM RUMKOWSKI – Prawda i zmyślenie”
- o Przełożonym Starszeństwa Żydów w getcie Litzmannstadt,
   (publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego) Pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5

1 września (sobota)
   godz. 11 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Łódź i ziemia łódzka w okresie wojny i okupacji 1939-1945”  - Muzeum Tradycji Niepodległościowych, oddział  Radogoszcz, ul. Zgierska 147
2 września (niedziela)
   godz. 11  – cmentarz żydowski i Pole Gettowe. Historia wśród macew – oprowadzanie po zabytkowej nekropolii (początek: wejście na cmentarz od ul. Zmiennej)
   godz. 15 (niedziela) – prezentacja książek dla dzieci: „Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku” Beaty Ostrowickiej, ilustracje:  Jola Richter-Magnuszewska i „Bezsenność Jutki” Doroty Combrzyńskiej-Nogali,
   ilustracje: Joanna Rusinek

   wystawa „Filmowe portrety Janusza Korczaka”
   film „Korczak” Andrzeja Wajdy - Muzeum Kinematografii
3 września (poniedziałek)
   godz. 18 - „Wielka Szpera 1942” – wykład Ewy Wiatr - pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5
   godz. 19 - premiera filmu dokumentalnego "WIELKA SZPERA", reż. Piotr Weychert, scenariusz: Mirosław Chojecki, Marek Miller, Piotr Weychert, Produkcja Media Kontakt - pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5
4 września (wtorek)
   godz. 10 - "Dzieci Bałut" – murale pamięci - odsłonięcie murali na bałuckich kamienicach http://dziecibalut.pl/
5 września (środa)
   godz. 19.00 - prapremiera filmu o Jankielu Herszkowiczu pt. „Song of the Lodz Ghetto” w reżyserii Davida Kaufmana - Muzeum Kinematografii, pl. Zwycięstwa 1
6 września (czwartek)
   godz. 11 - Wyjazd do Chełmna nad Nerem ze stacji Radegast
   godz. 12 – zwiedzanie ośrodka zagłady Kulmfof
   godz. 13 – uroczystości religijne zorganizowane przez Proboszcza Parafii Chełmno w lesie Rzuchowskim – miejscu pochówku ofiar ośrodka zagłady Kulmhof.

Patronat honorowy: Wojewoda Łódzki, Marszałek Województwa Łódzkiego, Ambasador Izraela w Polsce, Ambasador Niemiec w Polsce, Rzecznik Praw Dziecka



ORGANIZATOR GŁÓWNY: Centrum Dialogu im. M. Edelmana w Łodzi

Centrum Dialogu

Współorganizatorzy: Centrum Badań Żydowskich UŁ, Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense, Instytut Pamięci Narodowej - oddział  łódzki, Instytut Tolerancji w Łodzi, Muzeum Kinematografii, Muzeum Tradycji Niepodległościowych, Stowarzyszenie "Na co dzień i od święta", Stowarzyszenie Teatralne Chorea, Uniwersytet Łódzki

Uniwersytet Łódzki  - Centrum Badań Żydowskich  Fundacja Momentum Iudaicum Lodzense   Instytut Pamięci Narodowej - oddział łódzki  INSTYTUT TOLERANCJI MUZEUM KINEMATOGRAFII   Stowarzyszenie Teatralne Chorea

Partnerzy:  Wydawnictwo Literatura, Media Kontakt, Studio Se-ma-for, Związek Byłych Mieszkańców Łodzi w Izraelu, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Fundacja Na Co Dzień i Od Święta, Poka Poka

Wydawnictwo LiteraturaMedia KontaktSe-Ma-For wwwCentrum badań nad zagładą Żydówlogo ncios  logo PP WEP RGB alpha pozytyw

Gdzie nas znaleźć?

There is no translation available.

Park Ocalałych

ul. Wojska Polskiego 83
91-755 Łódź
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

(+48) 42 636 38 21

+48 506 155 911

https://www.centrumdialogu.com

Partners

Co-workers:

  Uniwersytet Łódzki Archiwum Państwowe w Łodzi Zarząd Zieleni Miejskiej w Łodzi Zielona Łódź Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi Archidiecezja Łódzka Parafia Ewangelicko - Augsburska w Łodzi Żydowski Instytut Historyczny Polin - Muzeum Historii Żydów Polskich Galicja - Żydowskie Muzeum Unicef Yad Vashem Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense Manufaktura Teatr Nowy Teatr Muzyczny Muzeum Miasta Łodzi Muzeum Tradycji Niepodleglościowych Centralne Muzeum Włókiennictwa Akademia Muzyczna w Łodzi Fabryka Sztuki Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi Instytut Tolerancji Stowarzyszenie Topografie Fenomen Fundacja Normalne Miasto Stowarzyszenie Przyjaiół Starego Miasta w Łodzi Filmoteka Narodowa Regio Salon Ciekawej Książki

Ambasada Izraela
Ambasada Austrii Ambasada Niemiec Ambasada Luksemburga Ambasada Francji Ambasada Republiki Czeskiej  Ambasada Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Instytut Francuski Instytut Włoski


Partners:

  Łódzka Spółka InfrastrukturalnaPromuje łódzkieKS Społem Veolia OPG Miejska Arena Kultury i Sportu Bank Żywności w Łodzi Apple Film Production  Łódzkie Centrum Wydarzeń Łódzka Szkoła Tai Chi Hello Yoga ApartnerCapoeira Międzynarodowy Dzień Jogi GKMAStowarzyszenie Slow Jogging Polska Zatoka Sportu Blot Tel AVIV042 Takżetego wege bistro Carnival SamplaYuccaStraż Miejska w Łodzi

Would You like to become our partner?
Contact us! This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. Michał Gruda

Our team

Joanna Podolska-Płocka
director
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Aleksandra Zbieranowska
PR specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Agnieszka Wilczek
project specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Kamila Majchrzycka-Szymańska
education projects specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Michał Adamiak
education projects
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Kamila Majchrzycka-Szymańska
Łódź of Four Cultures festival coordinator
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Patrycja Olszewska
Łódź of Four Cultures festival coordinator
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

 

Karolina Krauze
project specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Jolanta Lechowska-Białecka
project specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Elżbieta Adamska
administration office
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
tel. +48 42 636 38 21, +48 506 155 911

Monika Ptasińska
finance and organizational specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Julia Mrówczyńska
funds acquisition specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Jacek Klauze
IT support
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

 

Grażyna Marciniak
accountant

Emilia Szreiter
chief accountant


Marzena Góralczyk
HR specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Ewa Hendzlik
senior administration and technical specialist
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Robert Lisiecki
technical specialist

Eryk Walczak
technical specialist

Co-workers: Adam Sikorski This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., Grzegorz Habryn, Aneta Wawrzoła, Piotr Sikorski

Marek Edelman

In 2010, the City Council of Łódź made the patron of the newly established Dialogue Center in Lodz doctor Marek Edelman, Knight of the Order of the White Eagle, Commander of the French Legion of Honor and Honorary Citizen of the City of Lodz.

He was born in 1919 in Homel. During the war, he was one of the founders of the Jewish Combat Organization in the Warsaw Ghetto. After Anielewicz’s death, he became the leader of the Ghetto uprising. 18 months ago, he fought on the barricades of the Warsaw Uprising. He always emphasized that the Jewish uprising was part of the Polish fight against the Nazi occupier.

After the war he lived in Lodz. He graduated from medical school and started practicing as a doctor. He never accepted communism and the communist authorities did not make his life easy. He was repeatedly banned from working and in December 1968, he was denied the postdoctoral degree at the medical university. In spite of all these problems, he never left Poland. He always stressed that no one will decide for him where and how he is to live his life. He also continued his political activity. He helped the persecuted and signed protests against injustice. He was a collaborator of the Workers Defense Committee, as well as one of the leaders of "Solidarity". He was interned on December 13, 1981 and released after a few days in prison, after the intervention of intellectuals from the West. In 1983, he boycotted the official ceremony on the anniversary of the ghetto uprising in protest against the delegalization of “Solidarity”. Until 1989, he participated in the underground “Solidarity” movement and took part in the Round Table talks.

When it was no longer necessary to fight for democracy in Poland, he began to speak out on other issues relevant to today's world. He repeatedly stressed that the duty of every man is to defend the weak and the vulnerable. He was concerned about Bosnia, then Kosovo. He helped both in action - even going with a convoy to Sarajevo – and in words. His appeal to the leaders of the NATO in April 1999 was published by the most important newspapers.

Marek Edelman always insisted that we all share responsibility for the fate of the world, and therefore we must constantly engage in difficult and dangerous issues. You have to side with those who are vulnerable and excluded. We must oppose evil in every form.

Prof. Jan Karski, the courier of the Polish underground state, also an honorary citizen of Łódź, said of him once: “Marek Edelman is the noblest of the noble. He is noble and wise. And it is a rare combination.”

Almost until his death, Edelman worked as a cardiologist in Łódź, he was the head of the Intensive Care Unit at the Pirogow hospital. He published the book "Ghetto Fights" as well as a scientific publication "The Heart Attack". Shortly before his death, a beautiful book of his was published “And there was love in the ghetto ...”, which was co-written by Paula Sawicka.

The story of Marek Edelman was described in the long interview "Shielding the flame" by Hanna Krall. In 1999, Rudi Assuntino and Wlodek Goldkorn released his biography titled "The Guardian. Marek Edelman speaks". In 2008, Witold Bereś and Krzysztof Burnetko published the book: “Marek Edelman. Life. Simply”.

"You are asking me, what is most important thing in life? The most important is the life itself. And once you have life, the most important thing is freedom ", he said in an interview. He believed that the youth of today need to be told that life is more important than anything else, that love saves and helps to survive the worst times.

Marek Edelman was an honorary doctor of many universities, including the Yale University, Universite Libre in Brussels and the Medical University of Łódź.

“I do not know what heroism is. Everyone does what they can,” said Marek Edelman. He proved with his life how much a single man can do. He died on 2 October 2009. In the Survivors' Park in Łódź , under number 219, an oak dedicated to Edelman has been planted, symbolizing his life, with a plaque bearing his name. Also in the Park, the future building of the Marek Edelman Dialogue Center will be opened in 2012.

 
alt

alt

alt

About Dialogue Center

The Dialogue Center is a modern institution that deals with the memory, history and identity of the city. Working with Polish and foreign artists, experts and scientists, using modern educational methods, auteur programmes and creative solutions, the Dialogue Center provides a dynamic and diverse cultural and educational programme addressed to both the Polish and foreign community, who are increasingly often visiting the institution and Łódź

From the very beginning, most of the projects we have implemented have had a very current context, bringing out the contemporary and multicultural character of Łódź, in accordance with the adopted principle: REMEMBER, UNDERSTAND, CREATE.

Pamiętać przeszłość // Remember the Past
Rozumieć współczesność // Understand the Present
Budować lepszą przyszłość // Create the Future

The decision to establish the Dialogue Center was made by the Lodz City Council in August, 2010. Two months later, it was named after Marek Edelman. The institution began operating at the beginning of 2011. For three years, the Dialogue Center functioned without a permanent seat. Only since 2014 has it been located in a new, specially designed building, located in the Survivors' Park, in the vicinity of the place where there is the Monument to Poles Saving Jews during World War II, the obelisk of Żegota and the Memorial Mound with Jan Karski's bench.

In accordance with its statutory assumptions, the Marek Edelman Dialogue Center in Łódź is an open, secular cultural institution, operating above political divisions, and its primary goal is to conduct educational and cultural activities, primarily concerning the popularization of the achievements of various cultures, promoting the multicultural and multi-ethnic heritage of Łódź, with particular emphasis on Jewish culture - which was emphasized in the statute - and to promote the idea of tolerance and counteract the manifestations of racism, xenophobia and disrespect for people of different worldviews, origins and cultures.

The Statute of the Dialogue Center also states that the institution is to implement projects commemorating the Łódź Jewish community and activities to commemorate the Survivors and the Righteous and their families, which has actually been taking place since 2011. On behalf of the authorities of Łódź, the Dialogue Center organizes - in cooperation with other partners - an annual municipal celebration dedicated to commemorating the history of the Litzmannstadt Ghetto (in 2014 and 2019, these were huge events with the participation of several hundred guests from abroad, representatives of embassies, consulates and international organizations) as well as the so-called gypsy camp created by the Germans in the ghetto in November 1941 and liquidated three months later. Since 2011, the Dialogue Center, on behalf of the Lodz Mayor has been organizing the award of the so-called Memorial Trees in the Survivors' Park for the Holocaust survivors from Lodz and organizing ceremonies for awarding Memorial Trees certificates. It also maintains contact with the survivors’ families from Łódź and the world (since 2011, over 200 new certificates have been granted to people who got their tree in the Survivors' Park). The Center also collects information about the families and prepares exhibitions, publications and meetings.

From the very beginning, the Dialogue Center has been closely cooperating with minorities, e.g., the Roma in Łódź, the Muslim community. We maintain very close contacts and run regular activities (among others within the scope of  Colourful Tolerance, religious holidays, meetings regarding ecumenical dialogue, and for two years as part of the Night of Temples ) in cooperation with the Evangelical-Augsburg parish, the Orthodox parish, the Baptist church, the Evangelical-Reformed parish, not forgetting the Catholic church.  In the last two years, we have organized several events in cooperation with the Lodz Metropolitan Curia. In 2015, a lecture by Prof. Władysław Bartoszewski began the "Translation of the World" series held at the Dialogue Center, in which the most current world events have been discussed and analyzed. Every year, we suggest different and most up-to-date topics for discussion.


The Dialogue Center is one of the few cultural institutions located in the area of former Bałuty, which among the inhabitants of Łódź, as well as in the collective memory of Poles, has the reputation of being a difficult, dangerous district that has been ill-known for at least a century, which is why it requires multilateral social revitalization. In 2015, the Dialogue Center initiated many events throughout the city around the centenary of the connection of Bałuty to Łódź under the slogan "The City of Bałuty ", including a series of lectures, walks and workshops, which resulted in two editions of the "Bałuty Dictionary", a city game, a memory game, a cycle of films about Bałuty and an exhibition created together with the Academy of Fine Arts in old tenement houses in Bałuty, as well as two important and echoing events in the city: "Meeting point on Żytnia Street" (attended by over 2,000 people) and “Meeting point on Młynarska Street".  This area requires multi-faceted and long-term revitalization projects. In order to create a different perception of  Bałuty and the Old Town a series of family picnics in Helenów were organized by the Center with a great success, which attracted hundreds of residents of Łódź. We started with literary Helenów with Tuwim in the background, but there were also theatre, film, swing and avant-garde Helenów.

We believe that in a relatively short time the Marek Edelman Dialogue Center has already earned its place on the cultural map of Łódź and has become a recognizable institution in Poland. What is more, as a memory institution it also functions on the map of Europe.

We invite you to pay us a visit and cooperate with us!

mkidn  Narodowe Centrum Kultury Narodowe Centrum Kultury

© 2020 Dialogue Center. Co-financed by the National Center for Culture as part of the Culture on the Web program.

Opening hours

BUILDING OPENING HOURS 

Monday - Friday from 11 AM to 6 PM
Saturday - Sunday from 12.00 PM to 6 PM

Admission to the building and all exhibitions
is free.

During the opening hours you can visit current exhibitions.
The last entrance to the exhibitions takes place half an hour before the closing of the building.


 

OFFICE OPENING HOURS

Monday - Friday from 9 AM to 5 PM
Saturday - Sunday CLOSED

Calendar

Contact us!

Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi
ul. Wojska Polskiego 83, 91-755 Łódź
biuro@centrumdialogu.com

tel. +48 42 636 38 21
      +48 506 155 911

VAT ID PL7262636381

RIK 1/2010

REGON 101022466

BANK ACCOUNT
Bank Pekao S.A. 91 1240 3028 1111 0010 3752 7380