Wstęp wolny.

---

Po wyborach prezydenckich i parlamentarnych z maja 2023 r. Recep Tayyip Erdoğan i kierowana przez niego Partia Sprawiedliwości i Postępu, jako najsilniejsze ugrupowanie koalicji wyborczej, utrzymali ster władzy w Turcji. Sukces ten został osiągnięty pomimo kryzysu gospodarczego, którego głównym przejawem była kilkudziesięcioprocentowa inflacja oraz strat wizerunkowych w związku z niedostatkami akcji ratunkowej po trzęsieniu ziemi w południowej Turcji z lutego 2023 r. Zwycięstwo w tych niesprzyjających warunkach stanowi okazję do rozważań nad kwestią ustroju politycznego w tym państwie oraz nad fenomenem niesłabnącego poparcia dla partii rządzącej i jej wieloletniego lidera.

 

Kuratorka: Urszula Ulla Chowaniec
Współpraca artystyczna i performans: Izabela Maciejewska
Koordynacja projektu: Agnieszka Wilczek (Centrum Dialogu) i Małgorzata Dzięgielewska (MGSŁ)

| 25 sierpnia – 30 października |

GODZINY OTWARCIA WYSTAWY:
poniedziałek (nieczynne)
wtorek-piątek (12.00-18.00)
sobota-niedziela (12.00-17.00)

Zenia Larsson, Żydówka urodzona jako Szajna Marcinkowska w 1922 roku w Łodzi, była rzeźbiarką, której twórczość odzwierciedlała jej wojenne doświadczenia. W getcie zaczęła tworzyć pierwsze rzeźby z gliny, które były wstępem do jej przyszłej kariery jako artystki. Po wojnie, dzięki niebywałej determinacji, Larsson kontynuowała edukację artystyczną w Akademii Sztuk Pięknych w Sztokholmie. Od lat 60. Zenia Larsson poświęciła się przede wszystkim pisaniu powieści, opowiadań i esejów, w których opisywała wojnę, historię swojej rodziny, a także analizowała współczesne losy Żydów z Europy. Choć należała do najbardziej znanych przedstawicielek literatury Holocaustu w Szwecji, od jej śmierci w 2007 roku pamięć o Zeni jako artystce i pisarce szybko się zatarła.

Niniejsza wystawa jest owocem wnikliwych poszukiwań, badań i pracy kuratorki wystawy – akademiczki Urszuli Ulli Chowaniec oraz zaangażowania Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi w podtrzymanie pamięci o żyjących w dawnej Łodzi mieszkańcach pochodzenia żydowskiego. Wystawa jest pierwszą ekspozycją odnalezionych, odrestaurowanych i zrekonstruowanych dzieł Zeni Larsson na świecie, a zarazem pionierską prezentacją rzeźb tej artystki w Polsce. Eksplorując twórczość Zeni Larsson odkrywamy zupełnie dotąd nieznaną w Polsce, a w Szwecji niestety zapomnianą herstorię. Poznajemy utalentowaną, inspirującą kobietę rzeźbiarkę, pisarkę, której twórczość, mimo przeżytej wojennej traumy, ogromnej życiowej destrukcji i cierpienia, niesie nadzieję, którą można odkryć w jej rzeźbach w gipsie, kamieniu i glinie – ulubionych tworzywach artystki. Izabela Maciejewska, artystyczna konsultantka wystawy, zauważa: „Glina jest tutaj materiałem znaczącym, bo utrwala się przez ogień. W dziełach Zeni można dostrzec połączenie tradycyjnych technik z nowoczesnym konceptualnym podejściem, które odzwierciedlało naturę i jej dynamicznej przemiany”.

(...) Wystawa nie powstałaby bez pomocy Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi i Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi, merytorycznego wsparcia dyrektorki Joanny Podolskiej i konsultacji artystycznej Izabeli Maciejewskiej. A także koordynacji projektu Agnieszki Wilczek (CD) i Małgorzaty Dzięgielewskiej (MGSŁ).

Jednak szczególne podziękowania kieruję do właścicieli rzeźb, których także zbiory fotografii umożliwiły powstanie tej wystawy: Evie Grossman, córce, ocalonych z Holocaustu, Tadeusza Frydmana z Łodzi i Miny Frydman, born Don z Wilna, przyjaciół Zeni Larsson; Netcie Frister-Aaron, córce Brunona Fristera (Bronisława Frysztera z Radomia) oraz Gity Frister z Wilna; Tommiemu Ringartowi, synowi Hanny i Kuby Ringartów, także więźniów Litzmannstadt-Ghetto oraz szwedzkich przyjaciół Zeni Larsson. Podziękowania należą się także Yael Fried, kuratorce oraz Gminie Żydowskiej w Sztokholmie (Judiska Församlingen i Stockholm), a szczególnie Hannie Halpern.

Urszula Ulla Chowaniec, Sztokholm, czerwiec 2024

PERFORMANCE: Rzeźbiłam w pośpiechu, jak w gorączce (Izabela Maciejewska, 2024)

Performans inspirowany życiem i twórczością Zeni Marcinkowskiej Larsson. Powstał pod wpływem lektury listów artystki do Chavy Rosenfarb, a punktem wyjścia była rzeźba Marcinkowskiej Larsson.

Jest to permanentny performans, który podkreśla nowoczesne podejście do sztuki, gdzie proces twórczy, a nie końcowy efekt, jest najważniejszy. Performans rejestrowano przez wiele dni w zmieniających się, naturalnych warunkach, w których kluczową rolę odgrywa światło, wiatr, obecność zwierząt oraz przypadek. Działanie to, ukazujące artystkę pracującą w glinie, staje się metaforą zmienności losu i natury.

Czym jest Żywa Biblioteka?
Żywa Biblioteka (ang. Living Library) jest międzynarodowych ruchem promującym prawa człowieka i dialog społeczny. W Polsce jest obecna od 2007 roku! Działa ona jak prawdziwa biblioteka, jednakże tutaj Czytelnik lub Czytelniczka wypożycza Żywe Książki. Są nimi ludzie reprezentujący grupy, które są narażone na dyskryminację ze względu na stereotypy i uprzedzenia, „nie pasują” do sztywnych ram społecznych. Żywa Biblioteka jest oparta na szacunku i duchu tolerancji.

Jak można wziąć w niej udział?
W Żywej Bibliotece można wziąć udział jako Czytelnik lub Czytelniczka przychodząc w dniu odbywania się wydarzenia. Wystarczy zarejestrować się na miejscu, tj. dostać kartę biblioteczną. I już można wybrać interesującą nas pozycję z szerokiego Katalogu Żywych Książek. Czytelnik/czka wypożycza i czyta, tj. rozmawia z daną Żywą Książką przez 30 min. Można zadać każde pytanie - oczywiście z poszanowaniem zasad kultury osobistej i szacunku do drugiej osoby.

Jako jedni z pierwszych romskich artystów rodzeństwo Stojków poprzez swoją twórczość dało świadectwo Zagładzie Romów. Karl Stojka był autorem ponad tysiąca prac plastycznych, które sporządzał, nie chcąc zapomnieć niczego, co widział w obozach koncentracyjnych. Autobiografia siostry Karla, Ceji Stojki została opublikowana po raz pierwszy w 1988 pod tytułem Wir leben im Verborgenen. Erinnerungen einer Rom-Zigeunerin [Żyjemy w odosobnieniu. Wspomnienia Romki-Cyganki]. Była to jedna z pierwszych książek opisujących Zagładę Romów, napisana z perspektywy świadka tamtych wydarzeń i uświadamiająca europejskiej opinii publicznej, czego doświadczali Romowie w czasie nazistowskich prześladowań. W 1989 roku, w wieku 56 lat Stojka zaczęła malować, aby przypomnieć sobie i upamiętnić swoje doświadczanie Zagłady. Obecnie prace Stojki są prezentowane w wielu znaczących miejscach np. w 2018 roku w paryskim La Maison Rouge.

W drugiej połowie XX w. sztuka Romów spełniała rolę narzędzia służącego uwidzialnianiu Zagłady Romów w okresie ich etnicznej i politycznej mobilizacji, tj. od lat 70. XX wieku, ale jej skuteczność w uwidzialnianiu owego historycznego faktu spadła w początkach XXI wieku, po tym, kiedy sztuka romska została włączona w pole sztuki zinstytucjonalizowanej przez narody większościowe. Prelegentka przybliża tematy podejmowane przez artystów romskich tworzących prace o Zagładzie Romów i wynikające z jej specyfiki: uwidzialnienie miejsc pamięci, uwidzialnienie wizerunków ofiar, uwidzialnienie rasowych motywów nazistowskiej zbrodni na Romach.

Wstęp na wydarzenie jest płatny:
7 zł – normalny
5 zł – ulgowy.

BIO
Monika Weychert – doktora, kulturoznawczyni, adiunktka i koordynatorka kierunku Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Jednocześnie kierowniczka działu edukacji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Od 2016 roku współpracuje także z Instytutem Badań Przestrzeni Publicznej warszawskiej ASP. Autorka artykułów naukowych i krytycznych; członkini AICA. W Toruniu prowadziła m.in. niezależną galerię dla… (2000-2008), była związana z TVP Kultura, warszawską Galerią Foksal i Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni (oddział MNW). Kuratorka kilkudziesięciu wystaw. Tematyką sztuki współczesnej osób o romskich korzeniach zajmuje się od 25 lat.

O wystawie "Nie mogę zapomnieć" Ceiji Stojki:
WWW // https://www.centrumdialogu.com/ceija-stojka-1933-2013-nie...
FACEBOOK // https://fb.me/e/7e82xwjKA