Początki osadnictwa żydowskiego na terenach Łodzi sięgają czasów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Imigracja żydowska do Łodzi przed XIX wiekiem była nieliczna. Powodem mógł b
yć rolniczy charakter miasta. Na zmianę tej sytuacji wpłynął dopiero II rozbiór Polski. Łódź weszła w skład zaboru pruskiego. Miasto przestało należeć do biskupów i stało się miastem rządowym. W latach 1793 -1808 liczba ludności żydowskiej zwięks
zyła się pięciokrotnie i osiągnęła liczbę 58 mieszkańców. Żydzi mieszkali na wsiach wokół Łodzi: Bałutach, Chojnach, Sikawie czy Stokach.
W początkach XIX wieku łódzcy Żydzi zajmowali domy na Starym Rynku i w jego okolicach, przy ulicach Wolborskiej, Nowomiejskiej i Drewnowskiej. W 1806 roku istniała już samodzielna gmina żydowska, a rok później potwierdzona jest działalność rzezaka Lewka Hebera. W 1809 roku kilkudziesięcioosobowa wtedy łódzka gmina, przystąpiła do budowy pierwszej drewnianej synagogi przy ul. Dworskiej (dziś ul. Wolborskiej). Ważnym wydarzeniem dla młodej społeczności łódzkich Żydów stał się fakt założenia pierwszego cmentarza w kwartale ulic Bazarowa, Rybna, Krótka i Wesoła w roku 1811. Drugim cmentarzem była powstała w II połowie XIX wieku, nekropolia przy ul. Brackiej.
Zmiana przynależności terytorialnej w 1815 roku, znacznie utrudniła sytuację potencjalnych osadników żydowskich. Władze rosyjskie ograniczały Żydom s
wobodę osiedlania się i nabywania nieruchomości. Obostrzeniem było zlikwidowanie samodzielności gmin wyznaniowych i zastąpienie ich Dozorem Bóżniczym. Od 1825 roku, tj. od roku wydania odpowiedniego dekretu przez Naczelnika Królestwa Polskiego, Żydzi w Łodzi mogli mieszkać po południowej stronie ul. Wolborskiej, Starego Rynku i ul. Poprzecznej. Od tej reguły mogły istnieć wyjątki związane z ilością rodzin żydowskich na jednej ulicy, ich cenzusem majątkowym, czy możliwością inwestowania. Nie sposób przecenić roli jaką odegrali Żydzi w rozwoju gospodarczym Łodzi. Jednak do lat 40. nie angażowali się zbytnio w produkcję włókienniczą, ograniczając się do handlu i drobnego rzemiosła. Sprowadzeni
e maszyn parowych, zniesienie w 1850 roku ograniczeń celnych z Rosją, a w 1862 rewiru mieszkalnego w połączeniu z nadaniem pełni praw publicznych Żydom, otworzyły im szanse na karierę i bogactwo. W latach 60. nastąpił gwałtowny przyrost osadników żydowskich w Łodzi. Zajmowali się już nie tylko handlem, który praktycznie zmonopolizowali, ale inwestowali pieniądze i energię w łódzki przemysł. Do największych zakładów przemysłowych nie tylko Łodzi, ale i całego Królestwa Polskiego, a nawet Rosji należały firmy: Izraela Poznańskiego, Szaji Rozenbaltta, Markusa Silbersztaeina, czy Maksymiliana Kohna.
Żydzi inwestowali też w innego typu przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym: księgarnie, teatry, kina i wydawnictwa. Odgrywali olbrzymią rolę w drobnym przemyśle i rzemiośle: krawiectwie, szewstwie czy drukarstwie. W rękach żydowskich była większość handlu detalicznego. W latach 1862-1914 Żydzi byli najszybciej rozwijającą się mniejszością narodową w Łodzi. W tym czasie ich liczba wzrosła z 5800 do 162000 (ponad trzydziestokrotnie). Początkowo przybywali oni do Łodzi głównie z terenów Królestwa Polskiego, ale po wydaniu w 1882 roku dekretu nakazującego Żydom opuszczenie zachodnich guberni Rosji, do Łodzi zaczęli masowo napływać „Litwacy”.
Główną rolę w życiu społecznym i religijnym łódzkich Żydów sprawowała gmina i Dozór Bóżniczy. Członkami Dozoru byli wielcy łódzcy przedsiębiorcy tj.: Izrael K. Poznański, czy Szaja Rosenblatt. Obok nich, rolę przywódców społeczności sprawowali również łódzcy rabini. Najwybitniejszym z nich był Eliasz Chaim Majzel, sprawujący swoją funkcję w latach 1873-1912. Majzel cieszył się ogromnym autorytetem i szacunkiem, również poza środowiskiem żydowskim. Słynął z filantropii, walki z przesądami i współpracy z chrześcijanami. Społeczność żydowska jak wszędzie bardzo dbała o wychowanie i edukację młodego pokolenia. Szkolnictwo nie ograniczało się do religijnego. Liczne były szkoły świeckie fundowane przez przedsiębiorców. Powstawały w Łodzi szkoły elementarne i zawodowe, przygotowujące przyszłe kadry techniczne dla łódzkiego przemysłu.
Środowisko żydowskie Łodzi nie było jednolite. Prężnie działały w nim ugrupowania polityczne, stowarzyszenia i partie np.: Poalej Syjon, Agudas Israel, Bundowcy, komuniści, syjoniści centrowi z „Organizacji Syjonistycznej w Polsce” czy Bezpartyjni Religijni Żydzi związani z chasydzkim dworem z Aleksandrowa. Reprezentacja Żydów w Radzie Miasta po roku 1918 wahała się między 20, a 25%. Łódzcy Żydzi mieli również swoich przedstawicieli w kolejnych sejmach. Syjonistów reprezentowali: dr Jerzy Rosenblatt i Mojżesz Helman, a ortodoksów Mojżesz Perlmutter i Jakub Mincberg.
Wybijającą się grupą wśród łódzkich Żydów byli artyści i twórcy kultury. Z Łodzi wywodzili się lub tu mieszkali i tworzyli tak wybitni przedstawiciele kultury jak: poeta Julian Tuwim, muzycy Artur Rubinstein i Aleksander Tansman, czy malarze i graficy: Artur Szyk, Samuel Hirszberg i Leopold Pilichowski. Nie sposób nie wymienić tym miejscu członków pierwszego w Polsce żydowskiego ugrupowania artystyczno-literackiego „Jung Jidysz”. Założono je w Łodzi w 1919 roku. Współzałożycielem grupy był poeta i twórca teatralny Mojżesz Broderson. Głównym celem – stworzenie narodowej sztuki żydowskiej. W jej skład „Jung Jidysz” wchodzili między innymi poeta i dramaturg Icchak Kacenelson oraz malarze Jankiel Adler i Henry Barciński.
Łódzkie synagogi i domy modlitw były wizytówką społeczności żydowskiej. Pierwszą z nich była drewniana synagoga z 1809 roku, wybudowana przy ul. Dworskiej (ul. Wolborska). Rozbudowywana wraz z rozwojem społeczności była głównym domem modlitwy gminy wyznaniowej i ortodoksyjnych Żydów. Przebudowana w latach 50., swój ostateczny kształt i wygląd uzyskała w 1897-1900 r. Synagoga miała efektowną formę w stylu mauretańskim, nawiązującą do bliskowschodnich korzeni judaizmu. Świątynia ta była jednym z najbardziej charakterystycznych i niezwykłych budynków przedwojennej Łodzi. Żydzi tzw. „postępowi”, najczęściej przedstawiciele burżuazji przemysłowej, wybudowali swoją synagogę w latach 1881-87. Imponująca świątynia powstała u zbiegu ulic Spacerowej (dziś ul. Kościuszki) i Zielonej. Synagoga „reformowana” była projektem niemieckiego architekta Adolfa Wolfa. Nadał on jej neoromański charakter. Obok tych dwóch, istniały jeszcze synagoga Litwaków przy ul Wólczańskiej i synagoga przy ul. Zachodniej 56. Dodatkowo uzupełniało je setki mniejszych domów modlitwy. Całe to dziedzictwo zostało zniszczone, spalone i rozebrane w czasie II wojny światowej. Jedyną świątynią żydowską, która przetrwała jest mała stojąca na podwórzu przy ul Rewolucji 1905 roku, synagoga Reichera.
Licząca 230 tys. członków społeczność żydowska Łodzi została praktycznie całkowicie eksterminowana w czasie II wojny światowej. Łódzcy Żydzi byli bici, torturowani i mordowani. Ich synagogi zburzono, a majątek rozgrabiono. Ci, którzy przeżyli pierwsze miesiące wojny zostali w grudniu 1939 roku zamknięci w getcie. Niemcy stworzyli w nim wielki zakład pracy niewolniczej. Większość ludności getta zamordowano w czasie tzw. „wysiedleń” do obozów śmierci Kulmhoff i Auschwitz-Birkenau. Inni umarli z głodu, chorób i zimna. II wojnę światową przeżyła zaledwie garstka potężnej wcześniej społeczności.